Tâhâ
sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 135 âyettir. İsmini birinci âyetinde yer alan
“Tâ. Hâ” mukataa harflerinden almıştır. Bazı kaynaklarda surenin “Mûsâ sûresi”
ve “Kelîm sûresi” diye isimlendirildiği de görülür. Mushaf tertîbine göre 20,
iniş sırasına göre 45. sûredir.
Hz.
Ömer’in bu sûre vesilesiyle müslüman olduğu rivayet edilir. Hâdise özetle şöyle
vuku bulmuştur:
Başlangıçta
İslâm’ın yaman düşmanlarından biri olan Ömer b. Hattab, Resûlullah (s.a.s.)’i
öldürmeye kastetmişti. Ömer bu niyetle yola çıktığında bir adama rastlar. Adam
ona: “Sen önce kız kardeşinin ve eniştenin müslüman olduğunu bilmelisin” der.
Bunu duyan Ömer doğruca kız kardeşinin evine gider. Orada kardeşi Fatma ve
eniştesi Said b. Zeyd’in, Habbab b. Eret’in yanında yazılı bir kağıt
parçasından bir şeyler öğrendiklerini görür. Fatma ağabeyinin geldiğini görünce
kağıt parçasını hemen bir yere saklamaya çalışırsa da, okunanları duyan Ömer
onlara sorular sormaya başlar. Daha sonra eniştesini döver ve kocasını korumaya
çalışan kız kardeşini yaralar. Sonunda her ikisi de “Evet müslüman olduk, ne
yaparsan yap!” derler. Ömer, kız kardeşinin başından akan kandan müteessir ve
müteellim olarak: “Okuduğunuz şeyi bana gösterin” der. Kız kardeşi kağıdı
yırtmayacağına dair ondan yemin alır ve “Temizlenmeden ona dokunamazsın” der.
Bunun üzerine Ömer (r.a.) yıkanır ve Tâhâ sûresinin yazılı olduğu kağıdı
okumaya başladığında: “Ne mükemmel bir şey!” diye nâra atmaktan kendini alamaz.
Bunu duyan Habbâb, gizlendiği yerden çıkarak: “Allah’a yemin olsun ki, O sana
Peygamberi’nin davetini tebliğe hizmet ettirecektir. Çünkü dün Nebiyy-i Ekrem
(s.a.s.)’in: «Rabbim, ya Hakem b. Hişâm[1]
ya da Ömer b. Hattap’la İslâm’ı teyîd eyle!» diye dua ettiğini duydum. Ey
Ömer Allah’a dön, Allah’a dön!” telkininde bulunur. Bu sözler o kadar ikna
edici olur ki Hz. Ömer Habbab’la birlikte, İslâm’ı kabul etmek üzere Resûlullah
(s.a.s.)’in yanına gider ve kelime-i şehâdet getirerek İslâm’la şereflenir. (İbn
Hişam, es-Sîre, I, 271 vd.)
[1] Hakem b. Hişâm, Ebû Cehil
diye meşhur olan müşriğin ismidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada yirminci, iniş sırasına göre kırk beşinci sûredir. Meryem sûresinden sonra, Vâkıa sûresinden önce Mekke’de inmiştir. 130 ve 131. âyetlerin Medine’de nâzil olduğuna dair bir rivayet de vardır. Hz. Ömer’in İslâmiyet’i kabul edişiyle ilgili meşhur rivayette Ömer’in, kız kardeşi ve eniştesinin evine baskın yaptığında işittiği ve çok etkilendiği âyetlerin Tâhâ sûresinin âyetleri olduğu ve bu olayın peygamberliğin beşinci yılında cereyan ettiği dikkate alınarak, genellikle Mekke döneminin ortalarına doğru indiği kabul edilir. Kaynaklarda nüzûlü için belirli bir sebepten söz edilmez. Geldiği dönemin şartları ve sûrenin içeriği, Hz. Peygamber’e ve müminlere teselli verip onların moralini yükseltmeyi amaçladığını göstermektedir.
Konusu
Sûre,
Kur’ân-ı Kerîm’in indiriliş gâyesini belirterek, Resûlullah (s.a.s.)’i tesellî
ederek ve her şeyin sahibi olan Allah Teâlâ’yı tanıtarak söze başlar. İçinde
alınacak çok mühim dersler ve ibretler olan Hz. Mûsâ’nın kıssasını; hususiyle
peygamber olduktan sonra hem Firavun hem de kendi kavmiyle olan mücâdelesini
uzun uzadıya beyân eder. Arada kıyâmetin dehşetli sahnelerinden manzaralar
arzederek münkirleri bekleyen hazin âkıbet ve korkunç azabı hatırlatır. Sonunda
kısaca Âdem-İblîs kıssasına temas ederek, Allah’ı zikretmek, O’nu hiç
unutmamak, dünyaya gönül bağlamamak, ibâdetlere, bunlar içinde de özellikle
namaza fert, aile ve toplum olarak devam etmek, dinin tebliğinde sabır ve sebat
göstermek gibi İslâm’ın cihanşumûl kaidelerini telkinle sözü nihâyete erdirir.
Fazileti
Resûlullah
(s.a.s.) buyurur:
“Tâhâ
ve Yâsîn sûrelerini işiten melekler şöyle derler: «Bunların kendilerine
gönderildiği ümmete ne mutlu, bunları taşıyan gönüllere ne mutlu, bunları
okuyan dillere ne mutlu!»” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’an 20)
90: Halbuki Hârûn daha önce onlara: “Ey kavmim! Bakın, siz bu heykel yüzünden bir imtihana maruz kaldınız. Şüphesiz sizin Rabbiniz, Rahmân olan Allah’tır. O halde gelin bana uyun ve emrime itaat edin!” demişti.
91: Onlar ise: “Mûsâ aramıza dönünceye kadar onun karşısında boyun büküp tapınmaktan asla vazgeçmeyeceğiz!” dediler.
TEFSİR:
Esasen
Hz. Hârûn, Sâmirî ve yandaşlarının bu saptırmalarına karşı çıktı ve kavmini bu
tehlikeden uzaklaştırmak istedi. Üzerinde dikkatlice düşünülürse Hârûn
(a.s.)’ın, yanlış yola sapan kavmine bu nasihatinde en güzel hitâbet üsûlünü
takip ettiği görülür. Öncelikle, “Ey kavmim!” (Tâhâ 20/90) hitabıyla
onlara olan muhabbet, merhamet ve şefkatini göstermiş, onların hissiyatını
harekete geçirmiştir.İkinci olarak “Bakın, siz bu heykel yüzünden
bir imtihana maruz kaldınız” (Tâhâ 20/90) diyerek, onları bâtıldan
menetmiş; üçüncü olarak, “Şüphesiz ki sizin gerçek Rabbiniz, Rahmân olan
Allah’tır” (Tâhâ 20/90) diyerek Allah’ı tanımaya davet etmiş; dördüncü
olarak “o halde gelin bana uyun” (Tâhâ 20/90) diyerek peygamberliği
tanıyıp kabul etmeye çağırmış ve son olarak da “emrime itaat edin” (Tâhâ
20/90) diyerek, onları şeriatı tatbike davet etmiştir ki en güzel tertib budur.
Çünkü her şeyden önce şüpheleri izâle etmek, sonra işin aslı olan mârifetullah,
sonra nübüvvet sonra da şeriat gelir. (Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb,
XXII, 92)
Hz.
Hârûn, burada husûsiyle Allah’ın “Rahman” adını zikretmiştir. Böylece onlara,
ne zaman tevbe ederlerse nihâyetsiz merhamet sahibi olan Allah’ın tevbelerini
kabul edeceğini haber vermiştir. Zaten Allah’ın onları Firavun belâsından
kurtarışı da onlara olan en büyük bir rahmet tezâhürüdür. Fakat ne gariptir ki
o ahmak kavim, cahilliklerinden dolayı, Hârûn’un bu güzel nasihatlerine kulak
tıkayarak, Mûsâ (a.s.) aralarına dönünceye kadar buzağıya tapmakta devam
edeceklerini söylediler. Böylece işin taklit tarafına ağırlık vererek, sanki
Hârûn (a.s.)’a, “Senin dediklerini kabul etmeyiz, ancak Mûsâ’nın sözünü
dinleriz” demiş oldular.
Hz.
Mûsâ kavminin saptığını öğrenmişti. Fakat kardeşi Hârûn’la kavmi arasında olup
bitenlerden habersizdi. Bu sebeple döner dönmez, ilk olarak Hârûn’u hesaba
çekti:
Velekad kâle lehum hârûnu min kablu yâ kavmi innemâ futintum bih(i)(s) ve-inne rabbekumu-rrahmânu fettebi’ûnî ve etî’û emrî
1.
Ömer Çelik Meali
Halbuki Hârûn daha önce onlara: “Ey kavmim! Bakın, siz bu heykel yüzünden bir imtihana maruz kaldınız. Şüphesiz sizin Rabbiniz, Rahmân olan Allah’tır. O halde gelin bana uyun ve emrime itaat edin!” demişti.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Hakikaten Harun, onlara daha önce: Ey kavmim! demişti, siz bunun yüzünden sadece fitneye uğradınız. Sizin Rabbiniz şüphesiz çok merhametli olan Allah'tır. Şu halde bana uyunuz ve emrime itaat ediniz.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
And olsun ki, Harun da onlara önceden: "Ey milletim! Siz bu buzağı ile sınanıyorsunuz. Sizin gerçek Rabbiniz Rahman'dır. Bana uyun, emrime itaat edin" demişti.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Andolsun, Hârûn onlara daha önce şöyle demişti: “Ey kavmim! Siz bununla yalnızca imtihan edildiniz. Doğrusu sizin Rabbiniz ancak Rahmân’dır. Öyleyse bana uyun ve emrime itaat edin.”
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
And olsun ki Harun daha önce onlara: "Ey kavmim! Siz bununla (buzağı ile) imtihana çekildiniz. Sizin gerçek Rabbiniz Rahmân'dır. Gelin bana uyun ve emrime itaat edin" demişti.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Kasem olsun ki önceden Hârun onlara: Ey kavmin siz bununla sırf bir fitneye tutuldunuz ve doğrusu sizin rabbınız ancak Rahmandır, gelin bana tâbi' olun ve emrime itaat edin demişti
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Andolsun Harun onlara daha evvel: «Ey Kavmim, siz bu (buzağı) ile ancak imtihaana çekildiniz. Sizin hakıykî Rabbiniz çok esirgeyen (Allahdır). Haydi bana tâbi olun. Benim emrime itaat edin» demişdi.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
And olsun ki, Hârûn daha önce onlara: “Ey kavmim! (Siz) bununla (bu heykelle)sâdece imtihân edildiniz. Şübhesiz ki sizin Rabbiniz, Rahmândır; öyle ise bana tâbi' olun ve emrime itâat edin!” demişti.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Yemin olsun ki, (Musa Tûr'dan dönmeden) daha önce Harûn buzağıya tapanlara şöyle demişti: “- Ey kavmim! Siz bununla (buzağı ile) imtihana çekildiniz. Sizin gerçek Rabbiniz, RAHMAN'dır. (Çok bağışlayan Allah'dır). Gelin bana uyun ve emrime itaat edin.”
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Ve muhakkak ki, Harun onlara daha evvel de demişti ki: «Ey kavmim! Siz bunun ile fitneye düşürülmüş oldunuz ve şüphe yok ki, sizin Rabbiniz Rahmân'dır. Artık bana tâbi olunuz, ve benim emrime itaat ediniz.»
11.
Ümit Şimşek Meali
Halbuki daha önce Harun onlara “Ey kavmim, siz bununla sınandınız,” demişti. “Sizin Rabbiniz, Rahmân olan Allah'tır. Bana uyun ve benim sözümü dinleyin.”
12.
Yusuf Ali (English) Meali
Aaron had already, before this said to them: "O my people! ye are being tested in this: for verily your Lord is ((Allah)) Most Gracious; so follow me and obey my command."
