Tâhâ
sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 135 âyettir. İsmini birinci âyetinde yer alan
“Tâ. Hâ” mukataa harflerinden almıştır. Bazı kaynaklarda surenin “Mûsâ sûresi”
ve “Kelîm sûresi” diye isimlendirildiği de görülür. Mushaf tertîbine göre 20,
iniş sırasına göre 45. sûredir.
Hz.
Ömer’in bu sûre vesilesiyle müslüman olduğu rivayet edilir. Hâdise özetle şöyle
vuku bulmuştur:
Başlangıçta
İslâm’ın yaman düşmanlarından biri olan Ömer b. Hattab, Resûlullah (s.a.s.)’i
öldürmeye kastetmişti. Ömer bu niyetle yola çıktığında bir adama rastlar. Adam
ona: “Sen önce kız kardeşinin ve eniştenin müslüman olduğunu bilmelisin” der.
Bunu duyan Ömer doğruca kız kardeşinin evine gider. Orada kardeşi Fatma ve
eniştesi Said b. Zeyd’in, Habbab b. Eret’in yanında yazılı bir kağıt
parçasından bir şeyler öğrendiklerini görür. Fatma ağabeyinin geldiğini görünce
kağıt parçasını hemen bir yere saklamaya çalışırsa da, okunanları duyan Ömer
onlara sorular sormaya başlar. Daha sonra eniştesini döver ve kocasını korumaya
çalışan kız kardeşini yaralar. Sonunda her ikisi de “Evet müslüman olduk, ne
yaparsan yap!” derler. Ömer, kız kardeşinin başından akan kandan müteessir ve
müteellim olarak: “Okuduğunuz şeyi bana gösterin” der. Kız kardeşi kağıdı
yırtmayacağına dair ondan yemin alır ve “Temizlenmeden ona dokunamazsın” der.
Bunun üzerine Ömer (r.a.) yıkanır ve Tâhâ sûresinin yazılı olduğu kağıdı
okumaya başladığında: “Ne mükemmel bir şey!” diye nâra atmaktan kendini alamaz.
Bunu duyan Habbâb, gizlendiği yerden çıkarak: “Allah’a yemin olsun ki, O sana
Peygamberi’nin davetini tebliğe hizmet ettirecektir. Çünkü dün Nebiyy-i Ekrem
(s.a.s.)’in: «Rabbim, ya Hakem b. Hişâm[1]
ya da Ömer b. Hattap’la İslâm’ı teyîd eyle!» diye dua ettiğini duydum. Ey
Ömer Allah’a dön, Allah’a dön!” telkininde bulunur. Bu sözler o kadar ikna
edici olur ki Hz. Ömer Habbab’la birlikte, İslâm’ı kabul etmek üzere Resûlullah
(s.a.s.)’in yanına gider ve kelime-i şehâdet getirerek İslâm’la şereflenir. (İbn
Hişam, es-Sîre, I, 271 vd.)
[1] Hakem b. Hişâm, Ebû Cehil
diye meşhur olan müşriğin ismidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada yirminci, iniş sırasına göre kırk beşinci sûredir. Meryem sûresinden sonra, Vâkıa sûresinden önce Mekke’de inmiştir. 130 ve 131. âyetlerin Medine’de nâzil olduğuna dair bir rivayet de vardır. Hz. Ömer’in İslâmiyet’i kabul edişiyle ilgili meşhur rivayette Ömer’in, kız kardeşi ve eniştesinin evine baskın yaptığında işittiği ve çok etkilendiği âyetlerin Tâhâ sûresinin âyetleri olduğu ve bu olayın peygamberliğin beşinci yılında cereyan ettiği dikkate alınarak, genellikle Mekke döneminin ortalarına doğru indiği kabul edilir. Kaynaklarda nüzûlü için belirli bir sebepten söz edilmez. Geldiği dönemin şartları ve sûrenin içeriği, Hz. Peygamber’e ve müminlere teselli verip onların moralini yükseltmeyi amaçladığını göstermektedir.
Konusu
Sûre,
Kur’ân-ı Kerîm’in indiriliş gâyesini belirterek, Resûlullah (s.a.s.)’i tesellî
ederek ve her şeyin sahibi olan Allah Teâlâ’yı tanıtarak söze başlar. İçinde
alınacak çok mühim dersler ve ibretler olan Hz. Mûsâ’nın kıssasını; hususiyle
peygamber olduktan sonra hem Firavun hem de kendi kavmiyle olan mücâdelesini
uzun uzadıya beyân eder. Arada kıyâmetin dehşetli sahnelerinden manzaralar
arzederek münkirleri bekleyen hazin âkıbet ve korkunç azabı hatırlatır. Sonunda
kısaca Âdem-İblîs kıssasına temas ederek, Allah’ı zikretmek, O’nu hiç
unutmamak, dünyaya gönül bağlamamak, ibâdetlere, bunlar içinde de özellikle
namaza fert, aile ve toplum olarak devam etmek, dinin tebliğinde sabır ve sebat
göstermek gibi İslâm’ın cihanşumûl kaidelerini telkinle sözü nihâyete erdirir.
Fazileti
Resûlullah
(s.a.s.) buyurur:
“Tâhâ
ve Yâsîn sûrelerini işiten melekler şöyle derler: «Bunların kendilerine
gönderildiği ümmete ne mutlu, bunları taşıyan gönüllere ne mutlu, bunları
okuyan dillere ne mutlu!»” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’an 20)
99: Rasûlüm! İşte böylece sana daha önce yaşanmış önemli hâdiselerden bir kısmını anlatıyoruz. Şüphesiz sana tarafımızdan bir zikir verdik.
100: Kim ondan yüz çevirirse, kıyâmet gününde ağır bir günah yükünün altına girecektir.
101: Onlar bu yükün altında devamlı kalacaklardır. Kıyâmet gününde onların payına düşecek bu yük, ne kötü bir yüktür!
TEFSİR:
Önceki
ümmetlere ait bu kıssaları Cenâb-ı Hak, muhataplarının anlayışsızlıkları ve
tebliğin zorluğu karşısında bunalan Habîb-i Ekrem’i için bir teselli olsun ve
onun doğruluğuna delil teşkil etsin diye anlatır. Nitekim âyet-i kerîmede şöyle
buyrulur:
Allah
Teâlâ bu kıssaları ona, kendine vahyettiği Kur’an vasıtasıyla ulaştırmaktadır.
Bu sebeple mealde ifade edildiği üzere “Sana katımızdan zikir verdik” buyurur.
Dolayısıyla buradaki “zikir”den maksat Kur’an’dır. Ona, içinde son derece
muhtevalı ve tesirli öğütlerin, hatırlatmaların bulunması sebebiyle “zikir”
denilmiştir. Onda insanın dinî ve dünyevî işlerinde karşılaşacağı her türlü
meselenin izahı bulunmaktadır. “Zikr”in “şeref” mânası da vardır. O da yine
Efendimiz’e Kur’an’la verilen bir şereftir. Bu mânada âyet-i kerîmede: “Şüphesiz
bu Kur’an hem senin için hem de kavmin için bir hatırlatmadır ve bir şereftir” buyrulur.
(Zuhruf 43/44)
Yüce
Rabbimiz, Kur’ân-ı Kerîm’i, âyetleri üzerinde tefekkür ve tedebbür edilip her
türlü emirleri ve yasakları bakımından kendisine tâbi olunmak üzere
indirmiştir. (bk. Sād 38/29) Peygamberleri de ancak kendilerine itaat edilmek
üzere göndermiştir. (bk. Nisâ 4/64) Kur’an, Allah Teâlâ’nın muradını, râzı
olduğu ve olmadığı hususları bildirir. Dolayısıyla ona tâbi olan kurtulur; ona
sırt çeviren ise, yaptığı bütün işler Allah’ın rızâsına aykırı olacağı için
üzerine ağır bir günah yükü yüklenmiş olur. Günah işlemeye devam ettikçe bu yük
daha da ağırlaşır. Bu haliyle ölüp mahşer yerine gelince, şüphesiz o günah
yüklerinin altında ebediyen kalır ve cezasını çeker. Bunun, gerçekten çok fenâ
bir yük olduğu kesindir. O halde, henüz hayattayken ve fırsat varken iman ve
tevbe ederek Allah’tan bağışlanma dilemek suretiyle bu yüklerden kurtulmanın
çaresine bakmak gerekir. Zira kıyamet, gerçekten dehşetli bir gündür:
Men a’rada ‘anhu fe-innehu yahmilu yevme-lkiyâmeti vizrâ(n)
1.
Ömer Çelik Meali
Kim ondan yüz çevirirse, kıyâmet gününde ağır bir günah yükünün altına girecektir.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Kim ondan yüz çevirirse, şüphesiz ki kıyamet gününde o, ağır bir günah yükünü yüklenecektir.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Geçmiş olayları sana böyle anlatırız. Katımızdan sana da bir Kitap verdik; kim ondan yüz çevirirse bilsin ki kıyamet günü bir günah yükü yüklenecektir.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Kim ondan yüz çevirirse şüphesiz ki o, kıyamet gününde ağır bir günah yükü yüklenecektir.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Kim ondan yüz çevirirse, şüphesiz o, kıyamet günü bir günah yüklenecektir.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Her kim ondan yüz çevirirse şübhesiz o, Kıyamet günü bir vebal yüklenecek
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Kim ondan yüz çevirirse kıyamet günü şübhesiz ki ağır bir günâh yükünü yüklenecekdir.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Kim ondan yüz çevirirse, artık şübhesiz ki o, kıyâmet günü ağır bir yük (olan günahlarının vebâlini) yüklenecektir.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Kim bu KUR'AN'dan yüz çevirirse, muhakkak o, kıyamet günü ağır bir günah (gazab) yüklenecektir.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Her kim ondan yüz çevirirse şüphe yok ki, o Kıyamet günü bir ağır günah yükü yüklenecektir.
11.
Ümit Şimşek Meali
Ondan yüz çeviren, kıyamet gününde ağır bir vebal yüklenmiş olur.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
If any do turn away therefrom, verily they will bear a burden on the Day of judgment;
