Tâhâ
sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 135 âyettir. İsmini birinci âyetinde yer alan
“Tâ. Hâ” mukataa harflerinden almıştır. Bazı kaynaklarda surenin “Mûsâ sûresi”
ve “Kelîm sûresi” diye isimlendirildiği de görülür. Mushaf tertîbine göre 20,
iniş sırasına göre 45. sûredir.
Hz.
Ömer’in bu sûre vesilesiyle müslüman olduğu rivayet edilir. Hâdise özetle şöyle
vuku bulmuştur:
Başlangıçta
İslâm’ın yaman düşmanlarından biri olan Ömer b. Hattab, Resûlullah (s.a.s.)’i
öldürmeye kastetmişti. Ömer bu niyetle yola çıktığında bir adama rastlar. Adam
ona: “Sen önce kız kardeşinin ve eniştenin müslüman olduğunu bilmelisin” der.
Bunu duyan Ömer doğruca kız kardeşinin evine gider. Orada kardeşi Fatma ve
eniştesi Said b. Zeyd’in, Habbab b. Eret’in yanında yazılı bir kağıt
parçasından bir şeyler öğrendiklerini görür. Fatma ağabeyinin geldiğini görünce
kağıt parçasını hemen bir yere saklamaya çalışırsa da, okunanları duyan Ömer
onlara sorular sormaya başlar. Daha sonra eniştesini döver ve kocasını korumaya
çalışan kız kardeşini yaralar. Sonunda her ikisi de “Evet müslüman olduk, ne
yaparsan yap!” derler. Ömer, kız kardeşinin başından akan kandan müteessir ve
müteellim olarak: “Okuduğunuz şeyi bana gösterin” der. Kız kardeşi kağıdı
yırtmayacağına dair ondan yemin alır ve “Temizlenmeden ona dokunamazsın” der.
Bunun üzerine Ömer (r.a.) yıkanır ve Tâhâ sûresinin yazılı olduğu kağıdı
okumaya başladığında: “Ne mükemmel bir şey!” diye nâra atmaktan kendini alamaz.
Bunu duyan Habbâb, gizlendiği yerden çıkarak: “Allah’a yemin olsun ki, O sana
Peygamberi’nin davetini tebliğe hizmet ettirecektir. Çünkü dün Nebiyy-i Ekrem
(s.a.s.)’in: «Rabbim, ya Hakem b. Hişâm[1]
ya da Ömer b. Hattap’la İslâm’ı teyîd eyle!» diye dua ettiğini duydum. Ey
Ömer Allah’a dön, Allah’a dön!” telkininde bulunur. Bu sözler o kadar ikna
edici olur ki Hz. Ömer Habbab’la birlikte, İslâm’ı kabul etmek üzere Resûlullah
(s.a.s.)’in yanına gider ve kelime-i şehâdet getirerek İslâm’la şereflenir. (İbn
Hişam, es-Sîre, I, 271 vd.)
[1] Hakem b. Hişâm, Ebû Cehil
diye meşhur olan müşriğin ismidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada yirminci, iniş sırasına göre kırk beşinci sûredir. Meryem sûresinden sonra, Vâkıa sûresinden önce Mekke’de inmiştir. 130 ve 131. âyetlerin Medine’de nâzil olduğuna dair bir rivayet de vardır. Hz. Ömer’in İslâmiyet’i kabul edişiyle ilgili meşhur rivayette Ömer’in, kız kardeşi ve eniştesinin evine baskın yaptığında işittiği ve çok etkilendiği âyetlerin Tâhâ sûresinin âyetleri olduğu ve bu olayın peygamberliğin beşinci yılında cereyan ettiği dikkate alınarak, genellikle Mekke döneminin ortalarına doğru indiği kabul edilir. Kaynaklarda nüzûlü için belirli bir sebepten söz edilmez. Geldiği dönemin şartları ve sûrenin içeriği, Hz. Peygamber’e ve müminlere teselli verip onların moralini yükseltmeyi amaçladığını göstermektedir.
Konusu
Sûre,
Kur’ân-ı Kerîm’in indiriliş gâyesini belirterek, Resûlullah (s.a.s.)’i tesellî
ederek ve her şeyin sahibi olan Allah Teâlâ’yı tanıtarak söze başlar. İçinde
alınacak çok mühim dersler ve ibretler olan Hz. Mûsâ’nın kıssasını; hususiyle
peygamber olduktan sonra hem Firavun hem de kendi kavmiyle olan mücâdelesini
uzun uzadıya beyân eder. Arada kıyâmetin dehşetli sahnelerinden manzaralar
arzederek münkirleri bekleyen hazin âkıbet ve korkunç azabı hatırlatır. Sonunda
kısaca Âdem-İblîs kıssasına temas ederek, Allah’ı zikretmek, O’nu hiç
unutmamak, dünyaya gönül bağlamamak, ibâdetlere, bunlar içinde de özellikle
namaza fert, aile ve toplum olarak devam etmek, dinin tebliğinde sabır ve sebat
göstermek gibi İslâm’ın cihanşumûl kaidelerini telkinle sözü nihâyete erdirir.
Fazileti
Resûlullah
(s.a.s.) buyurur:
“Tâhâ
ve Yâsîn sûrelerini işiten melekler şöyle derler: «Bunların kendilerine
gönderildiği ümmete ne mutlu, bunları taşıyan gönüllere ne mutlu, bunları
okuyan dillere ne mutlu!»” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’an 20)
116: Biz bir vakit meleklere: “Âdem’e secde edin” demiştik. Hepsi secde ettiler; ancak İblîs secde etmekten kaçındı.
117: Bunun üzerine şöyle buyurduk: “Ey Âdem! Şüphesiz bu İblîs, senin ve eşin için çok tehlikeli bir düşmandır. Dikkat edin de, sizi cennetten çıkarmasın! Yoksa ihtiyaçlar içinde koşturur durur, sıkıntı çeker, perişan olursun.”
118: “Şimdi cennette sen ne acıkıyor, ne de çıplak kalıyorsun.”
119: “Yine sen burada ne susuzluk çekiyor, ne de güneşin sıcağında kavruluyorsun.”
TEFSİR:
Şeytanın
düşmanlığı Âdem’in cennetten çıkmasına sebep olduğu gibi, ona aldanan
evlatlarının da cennete girmesine engel olacaktır. Bu sebeple Rabbimiz,
şeytanın apaçık düşmanımız olduğu, dolayısıyla onun telkinlerine kanmamamız ve
adımlarına uymamamız konusunda bizi tekrar tekrar ikaz buyurur. (bk. Bakara
2/168-169; Fatır 36/6)
Âyetlerde
insan hayatının dört temel ihtiyacı dile getirilmektedir:
Yeme,
İçme,
Giyinme,
Barınma; sıcak ve soğuktan korunma.
Cennette
bunlar Âdem ve eşine meccânen ikram ediliyordu. Bu bakımdan, şeytana aldanıp
buradan çıktıkları ve yeryüzüne indirildikleri takdirde bu nimetlerden mahrum
kalacakları ve bunları kazanabilmek için çok zahmet çekip yorulacakları
kendilerine hatırlatıldı. Gerçekten de insanoğlu bu zaruri ihtiyaçlarını
karşılamak için gece gündüz didinip durmakta ve nice yorgunluklara
katlanmaktadır.
Rivayete
göre, Âdem cennetten indirildikten sonra Cibrîl (a.s.) ona cennetten bir kaç
buğday dânesi getirdi. Âdem’e bunları toprağa ekmesini söyledi. O da toprağı
sürdü ve ekti. Daha sonra ekinleri biçti, topladı, ayıkladı. Sonra öğüttü.
Sonra bundan hamur yoğurup ekmek pişirdi. Bunca yorgunluktan sonra ekmeği
yemek üzere oturdu. Elindeki ekmek yuvarlanıp gitti, dağın dibine vardı. Âdem
de onun arkasından koşup gitti, yoruldu ve alnı terledi. Bunun üzerine Cibrîl
(a.s.): “Ey Âdem, dedi, işte senin rızkın bu şekilde yorgunluk ve sıkıntı ile
elde edilecektir. Senden sonra çocuklarının da rızkı dünyada kaldığınız sürece
hep böyle olacaktır. (Kurtubî, el-Câmi‘, XI, 253)
Bu
açıklamalardan şu anlaşılıyor ki, cennette Âdem’e ve eşine yapılan yasak teşriî
bir yasak değil, tekvinî bir yasaktı ve bunda onların hayatlarını ilgilendiren
irşâdî bir tembih bulunmaktaydı. Çünkü âyetlerden bu yasaklardaki önemli bir
hikmetin acıkmama, susamama, çıplak kalmama ve güneşte yanmama, yani dünya
hayatının zorluklarını çekmeme olduğu anlaşılıyor. Yasağa uymamanın cezasının
da acıkma, susama, çıplak kalma ver güneşte yanma, dünya hayatının zorluklarına
mahkûmiyet olduğu görülüyor.
Şeytan
Âdem’e iki zaafiyet noktasından yaklaşarak vesvese vermiştir:
“Yine sen burada ne susuzluk çekiyor, ne de güneşin sıcağında kavruluyorsun.”
2.
Diyanet Vakfı Meali
Yine burada sen, susuzluk çekmeyecek, sıcaktan da bunalmayacaksın.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
117,118,119. "Ey Adem! Doğrusu bu, senin ve eşinin düşmanıdır. Sakın sizi cennetten çıkarmasın, yoksa bedbaht olursun. Doğrusu cennette ne acıkırsın, ne de çıplak kalırsın; orada ne susarsın ne de güneşin sıcağında kalırsın" dedik.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
“Orada ne susuzluk çekersin, ne de güneş altında kalırsın.”
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Ve sen orada ne susarsın, ne de güneşin sıcağında kalırsın"
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Ve sen orada susamazsın ve Güneşte yanmazsın
7.
Hasan Basri Çantay Meali
«Ve sen hakıykaten burada susamayacaksın, Güneş (in sıcağı altında da) kalmayacaksın».
8.
Hayrat Neşriyat Meali
“Ve şübhesiz ki sen, burada ne susarsın, ne de sıcakta kalırsın.”
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Ve sen orada susamazsın, güneşte yanmazsın.”
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
«Ve şüphesiz ki, sen orada susamazsın ve güneşin hararetine uğramazsın.»
11.
Ümit Şimşek Meali
“Susuzluk duymazsın, güneşin sıcağını da çekmezsin.”
12.
Yusuf Ali (English) Meali
"Nor to suffer from thirst, nor from the sun´s heat."
Açlığın ve sade yaşamanın üstünlüğü ile ilgili ayetler:
“Nihayet onların peşinden öyle bir nesil geldi ki, bunlar namazı bıraktılar; nefislerinin arz ...
