Tâhâ
sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 135 âyettir. İsmini birinci âyetinde yer alan
“Tâ. Hâ” mukataa harflerinden almıştır. Bazı kaynaklarda surenin “Mûsâ sûresi”
ve “Kelîm sûresi” diye isimlendirildiği de görülür. Mushaf tertîbine göre 20,
iniş sırasına göre 45. sûredir.
Hz.
Ömer’in bu sûre vesilesiyle müslüman olduğu rivayet edilir. Hâdise özetle şöyle
vuku bulmuştur:
Başlangıçta
İslâm’ın yaman düşmanlarından biri olan Ömer b. Hattab, Resûlullah (s.a.s.)’i
öldürmeye kastetmişti. Ömer bu niyetle yola çıktığında bir adama rastlar. Adam
ona: “Sen önce kız kardeşinin ve eniştenin müslüman olduğunu bilmelisin” der.
Bunu duyan Ömer doğruca kız kardeşinin evine gider. Orada kardeşi Fatma ve
eniştesi Said b. Zeyd’in, Habbab b. Eret’in yanında yazılı bir kağıt
parçasından bir şeyler öğrendiklerini görür. Fatma ağabeyinin geldiğini görünce
kağıt parçasını hemen bir yere saklamaya çalışırsa da, okunanları duyan Ömer
onlara sorular sormaya başlar. Daha sonra eniştesini döver ve kocasını korumaya
çalışan kız kardeşini yaralar. Sonunda her ikisi de “Evet müslüman olduk, ne
yaparsan yap!” derler. Ömer, kız kardeşinin başından akan kandan müteessir ve
müteellim olarak: “Okuduğunuz şeyi bana gösterin” der. Kız kardeşi kağıdı
yırtmayacağına dair ondan yemin alır ve “Temizlenmeden ona dokunamazsın” der.
Bunun üzerine Ömer (r.a.) yıkanır ve Tâhâ sûresinin yazılı olduğu kağıdı
okumaya başladığında: “Ne mükemmel bir şey!” diye nâra atmaktan kendini alamaz.
Bunu duyan Habbâb, gizlendiği yerden çıkarak: “Allah’a yemin olsun ki, O sana
Peygamberi’nin davetini tebliğe hizmet ettirecektir. Çünkü dün Nebiyy-i Ekrem
(s.a.s.)’in: «Rabbim, ya Hakem b. Hişâm[1]
ya da Ömer b. Hattap’la İslâm’ı teyîd eyle!» diye dua ettiğini duydum. Ey
Ömer Allah’a dön, Allah’a dön!” telkininde bulunur. Bu sözler o kadar ikna
edici olur ki Hz. Ömer Habbab’la birlikte, İslâm’ı kabul etmek üzere Resûlullah
(s.a.s.)’in yanına gider ve kelime-i şehâdet getirerek İslâm’la şereflenir. (İbn
Hişam, es-Sîre, I, 271 vd.)
[1] Hakem b. Hişâm, Ebû Cehil
diye meşhur olan müşriğin ismidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada yirminci, iniş sırasına göre kırk beşinci sûredir. Meryem sûresinden sonra, Vâkıa sûresinden önce Mekke’de inmiştir. 130 ve 131. âyetlerin Medine’de nâzil olduğuna dair bir rivayet de vardır. Hz. Ömer’in İslâmiyet’i kabul edişiyle ilgili meşhur rivayette Ömer’in, kız kardeşi ve eniştesinin evine baskın yaptığında işittiği ve çok etkilendiği âyetlerin Tâhâ sûresinin âyetleri olduğu ve bu olayın peygamberliğin beşinci yılında cereyan ettiği dikkate alınarak, genellikle Mekke döneminin ortalarına doğru indiği kabul edilir. Kaynaklarda nüzûlü için belirli bir sebepten söz edilmez. Geldiği dönemin şartları ve sûrenin içeriği, Hz. Peygamber’e ve müminlere teselli verip onların moralini yükseltmeyi amaçladığını göstermektedir.
Konusu
Sûre,
Kur’ân-ı Kerîm’in indiriliş gâyesini belirterek, Resûlullah (s.a.s.)’i tesellî
ederek ve her şeyin sahibi olan Allah Teâlâ’yı tanıtarak söze başlar. İçinde
alınacak çok mühim dersler ve ibretler olan Hz. Mûsâ’nın kıssasını; hususiyle
peygamber olduktan sonra hem Firavun hem de kendi kavmiyle olan mücâdelesini
uzun uzadıya beyân eder. Arada kıyâmetin dehşetli sahnelerinden manzaralar
arzederek münkirleri bekleyen hazin âkıbet ve korkunç azabı hatırlatır. Sonunda
kısaca Âdem-İblîs kıssasına temas ederek, Allah’ı zikretmek, O’nu hiç
unutmamak, dünyaya gönül bağlamamak, ibâdetlere, bunlar içinde de özellikle
namaza fert, aile ve toplum olarak devam etmek, dinin tebliğinde sabır ve sebat
göstermek gibi İslâm’ın cihanşumûl kaidelerini telkinle sözü nihâyete erdirir.
Fazileti
Resûlullah
(s.a.s.) buyurur:
“Tâhâ
ve Yâsîn sûrelerini işiten melekler şöyle derler: «Bunların kendilerine
gönderildiği ümmete ne mutlu, bunları taşıyan gönüllere ne mutlu, bunları
okuyan dillere ne mutlu!»” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’an 20)
Tâ-Hâ Süresi 28. Ayet Tefsiri
قَالَ رَبِّ اشْرَحْ ل۪ي صَدْر۪يۙ ﴿٢٥﴾
وَيَسِّرْ ل۪ٓي اَمْر۪يۙ ﴿٢٦﴾
وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَان۪يۙ ﴿٢٧﴾
يَفْقَهُوا قَوْل۪يۖ ﴿٢٨﴾
25: Mûsâ şöyle yalvardı: “Rabbim! Göğsüme genişlik ver.”
26: “İşimi kolaylaştır.”
27: “Dilimin düğümünü çöz.”
28: “Ta ki, sözümü iyi anlasınlar.”
TEFSİR:
Mûsâ
(a.s.) Rabbinden öncelikle risâlet yükünü taşıyabilmek, onun zorluklarına ve
insanların eziyetlerine sabredebilmek için göğsünü genişletmesini, yüreğini
cesâret ve emniyet hissiyâtıyla doldurmasını ve işini kolaylaştırmasını ister.
Çünkü hangi iş olursa olsun, onda başarılı olmanın birinci şartı göğüs
genişliğidir. Kişi, Allah’ın izniyle kendinde o işi yapacak bir cesâret ve
güvenin olduğuna inanmalıdır. Bu inanç, Yüce Allah’ın peygamberlere ve velî
kullarına en büyük ihsanlarından biridir. Dikkat çeken bir durum şudur ki,
burada Hz. Mûsâ, Cenâb-ı Hak’tan göğsünü genişletmesini isterken, Rabbimiz,
Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’e katından bir lutuf olarak, onun yalvarmasına
ihtiyaç bırakmaksızın: “Rasûlüm! Biz senin göğsünü açıp genişletmedik mi?” buyurur.
(İnşirah 94/1)
İkinci
olarak Mûsâ (a.s.) rahat, selis, tesirli ve iknâ edici konuşabilmesi ve
söylediklerini insanların kolaylıkla anlayabilmesi için dilindeki düğümü
çözmesini ister. Çünkü tebliğde başarılı olabilmek için hem hitâbetin
etkileyici, hem de konuşmanın beliğ ve fasîh olmasının çok büyük önemi vardır.
Mûsâ
(a.s.)’ın dilindeki düğüm hakkında iki farklı izah yapılır:
›Bu, Cenâb-ı Hakk’ın onun dilinde yaratmış olduğu ve rahat
konuşmasına engelleyen bir düğümdü.
›Rivayet göre Hz. Mûsâ, sarayında ihtimamla büyütülen bir çocukken
Firavun’un kendisini kucağına aldığı sırada ona bir tokat vurdu, arkasından
sakalını tutup yolmaya başladı. Firavun, hanımı Âsiye’ye: “Bu benim
düşmanımdır” deyip onun öldürülmesini emretti. Asiye ise: “Sakin ol, o daha
küçük bir çocuktur. Eşyayı birbirinden ayırt edemiyor” dedi. Sonra bunu ispat için
iki leğen getirtti. Bunlardan birisine kor ateş, diğerine mücevher koydurdu.
Cibrîl, Mûsâ’nın elini tutarak ateşe uzattırdı. O da ateşi kaldırıp dilinin
üzerine koydu. İşte dilindeki düğüm bundan oluşmuştu. (Taberî, Câmi‘u’l-beyân,
XVI, 199-200)
25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35. Musa: "Rabbim! Göğsümü genişlet, işimi kolaylaştır, dilimin düğümünü çöz ki sözümü iyi anlasınlar. Ailemden kardeşim Harun'u bana vezir yap, beni onunla destekle, onu görevimde ortak kıl ki Seni daha çok tesbih edelim ve çokça analım. Şüphesiz Sen bizi görmektesin" dedi.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
27,28. “Dilimdeki tutukluğu çöz ki sözümü anlasınlar.”
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Ki, sözümü iyi anlasınlar.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Sözümü iyi anlasınlar
7.
Hasan Basri Çantay Meali
«Sözümü iyi anlasınlar».
8.
Hayrat Neşriyat Meali
27,28. “Dilimden de düğümü çöz ki sözümü iyice anlasınlar!”