Tâhâ
sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 135 âyettir. İsmini birinci âyetinde yer alan
“Tâ. Hâ” mukataa harflerinden almıştır. Bazı kaynaklarda surenin “Mûsâ sûresi”
ve “Kelîm sûresi” diye isimlendirildiği de görülür. Mushaf tertîbine göre 20,
iniş sırasına göre 45. sûredir.
Hz.
Ömer’in bu sûre vesilesiyle müslüman olduğu rivayet edilir. Hâdise özetle şöyle
vuku bulmuştur:
Başlangıçta
İslâm’ın yaman düşmanlarından biri olan Ömer b. Hattab, Resûlullah (s.a.s.)’i
öldürmeye kastetmişti. Ömer bu niyetle yola çıktığında bir adama rastlar. Adam
ona: “Sen önce kız kardeşinin ve eniştenin müslüman olduğunu bilmelisin” der.
Bunu duyan Ömer doğruca kız kardeşinin evine gider. Orada kardeşi Fatma ve
eniştesi Said b. Zeyd’in, Habbab b. Eret’in yanında yazılı bir kağıt
parçasından bir şeyler öğrendiklerini görür. Fatma ağabeyinin geldiğini görünce
kağıt parçasını hemen bir yere saklamaya çalışırsa da, okunanları duyan Ömer
onlara sorular sormaya başlar. Daha sonra eniştesini döver ve kocasını korumaya
çalışan kız kardeşini yaralar. Sonunda her ikisi de “Evet müslüman olduk, ne
yaparsan yap!” derler. Ömer, kız kardeşinin başından akan kandan müteessir ve
müteellim olarak: “Okuduğunuz şeyi bana gösterin” der. Kız kardeşi kağıdı
yırtmayacağına dair ondan yemin alır ve “Temizlenmeden ona dokunamazsın” der.
Bunun üzerine Ömer (r.a.) yıkanır ve Tâhâ sûresinin yazılı olduğu kağıdı
okumaya başladığında: “Ne mükemmel bir şey!” diye nâra atmaktan kendini alamaz.
Bunu duyan Habbâb, gizlendiği yerden çıkarak: “Allah’a yemin olsun ki, O sana
Peygamberi’nin davetini tebliğe hizmet ettirecektir. Çünkü dün Nebiyy-i Ekrem
(s.a.s.)’in: «Rabbim, ya Hakem b. Hişâm[1]
ya da Ömer b. Hattap’la İslâm’ı teyîd eyle!» diye dua ettiğini duydum. Ey
Ömer Allah’a dön, Allah’a dön!” telkininde bulunur. Bu sözler o kadar ikna
edici olur ki Hz. Ömer Habbab’la birlikte, İslâm’ı kabul etmek üzere Resûlullah
(s.a.s.)’in yanına gider ve kelime-i şehâdet getirerek İslâm’la şereflenir. (İbn
Hişam, es-Sîre, I, 271 vd.)
[1] Hakem b. Hişâm, Ebû Cehil
diye meşhur olan müşriğin ismidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada yirminci, iniş sırasına göre kırk beşinci sûredir. Meryem sûresinden sonra, Vâkıa sûresinden önce Mekke’de inmiştir. 130 ve 131. âyetlerin Medine’de nâzil olduğuna dair bir rivayet de vardır. Hz. Ömer’in İslâmiyet’i kabul edişiyle ilgili meşhur rivayette Ömer’in, kız kardeşi ve eniştesinin evine baskın yaptığında işittiği ve çok etkilendiği âyetlerin Tâhâ sûresinin âyetleri olduğu ve bu olayın peygamberliğin beşinci yılında cereyan ettiği dikkate alınarak, genellikle Mekke döneminin ortalarına doğru indiği kabul edilir. Kaynaklarda nüzûlü için belirli bir sebepten söz edilmez. Geldiği dönemin şartları ve sûrenin içeriği, Hz. Peygamber’e ve müminlere teselli verip onların moralini yükseltmeyi amaçladığını göstermektedir.
Konusu
Sûre,
Kur’ân-ı Kerîm’in indiriliş gâyesini belirterek, Resûlullah (s.a.s.)’i tesellî
ederek ve her şeyin sahibi olan Allah Teâlâ’yı tanıtarak söze başlar. İçinde
alınacak çok mühim dersler ve ibretler olan Hz. Mûsâ’nın kıssasını; hususiyle
peygamber olduktan sonra hem Firavun hem de kendi kavmiyle olan mücâdelesini
uzun uzadıya beyân eder. Arada kıyâmetin dehşetli sahnelerinden manzaralar
arzederek münkirleri bekleyen hazin âkıbet ve korkunç azabı hatırlatır. Sonunda
kısaca Âdem-İblîs kıssasına temas ederek, Allah’ı zikretmek, O’nu hiç
unutmamak, dünyaya gönül bağlamamak, ibâdetlere, bunlar içinde de özellikle
namaza fert, aile ve toplum olarak devam etmek, dinin tebliğinde sabır ve sebat
göstermek gibi İslâm’ın cihanşumûl kaidelerini telkinle sözü nihâyete erdirir.
Fazileti
Resûlullah
(s.a.s.) buyurur:
“Tâhâ
ve Yâsîn sûrelerini işiten melekler şöyle derler: «Bunların kendilerine
gönderildiği ümmete ne mutlu, bunları taşıyan gönüllere ne mutlu, bunları
okuyan dillere ne mutlu!»” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’an 20)
108: O gün insanlar, hiçbir tarafa sapmadan kendilerini çağıran dâvetçinin peşine düşecekler. Rahmân’ın azamet ve heybetinden bütün sesler kısılacak; sen de artık fısıltıdan başka bir ses duyamayacaksın!
109: O gün hiç kimsenin şefaati fayda vermeyecek; ancak Rahmân’ın izin verdiği ve konuşmasına râzı olduğu kimseninki müstesnâ.
110: Allah onların geleceğini de bilir, geçmişini de. Fakat onların bilgisi Allah’ı kuşatamaz.
TEFSİR:
“Davetçi”,
İsrâfîl (a.s.)’dır. İkinci kez sûra üflediği zaman herkes başka hiçbir tarafa
meyletmeksizin mecbûrî sûrette onun çağrısına uyarlar. Onun çağrısının geldiği
yöne doğru koşarlar ve onun bulunduğu yönden başkasına sapmazlar. Bu hususla
alakalı âyet-i kerîmelerde şöyle buyrulur:
“Nidâ
edicinin yakın bir yerden sesleneceği güne kulak ver.” (Kâf 50/41)
“O
gün kabirlerinden süratle çıkarlar; sanki belli bir hedefe varmak istercesine
koşarlar.” (Meâric
70/43)
Koşarlar
ama sessizce, gürültü patırtı yapmadan koşarlar. Zira mahşer yerinde Rahman’ın
huzurunda, O’nun azamet ve heybetinden sesler kısılacak, sadece bir fısıltı
veya hışırtıdan başka bir şey işitilmeyecek. Bu ses, mahşere doğru sevk edilen
kalabalıkların ayak sesleridir. Bunun mahşer halkının dil ve dudaklarını
hareket ettirerek kendi aralarında çok alçak sesle fısıldaşmaları mânası da
vardır. Nitekim yukarıda geçen 103. âyette, onların dünyada ne kadar kaldıkları
konusunda kendi aralarında fısıldaştıkları haber verilmişti.
O
gün ancak Rahmân’ın şefaat etmesine izin verdiği ve konuşmasına râzı olduğu
kimseler şefaat edebilecek ve ancak onların şefaatleri fayda verecektir. Yine
bu şefaat, ancak Allah Teâlâ’nın müsaade buyurduğu kimselere fayda verecektir.
Âyetin üslûbundan her iki mâna da anlaşılabilir. Efendimiz (s.a.s.)’den
nakledilen şu rivayet âhiret günü yapılacak şefaatin farklı bir yönünü haber
vermektedir:
“Kıyâmet günü insanlar saf saf olurlar. Derken
cehennem ehlinden bir kişi cennet ehlinden birine rastlar ve:
«–Ey
filân! Hatırladın mı sen su istemiştin de ben sana bir içimlik su vermiştim?»
der, ve bu sûretle şefaat ister. Mü’min de o kimseye şefaat eder.
Cehennemlik
olan bir başka kimse, cennetlik olan birinin yanına varır ve ona:
«–Hatırlıyor
musun, sana birgün abdest suyu vermiştim?» diyerek şefaat ister. O da hatırlar
ve ona şefaat eder.
Yine
cehennemlik olanlardan biri, cennetlik birisine:
«–Ey
filân! Beni şöyle şöyle bir işe gönderdiğin günü hatırlıyor musun? Ben de o gün
senin için gitmiştim» der. Cennetlik olan kimse de ona şefaat eder.” (İbn Mâce,
Edeb 8)
Ancak
insanların geleceklerini ve geçmişlerini, yaptıklarını ve yapacaklarını yâni
her hallerini bilen Cenâb-ı Hak, kime şefaat yetkisi verip vermeyeceğine,
şefaatin kimler için faydalı olup olmayacağına karar verecek tek mercidir.
İnsanların O’nun ilmini kuşatması ve O’nun işine karışması mümkün değildir. O
halde gönüller yalnız Âlemlerin Rabbi olan Allah’a bağlanmalı, bütün
dileklerini O’ndan istemeli ve yalnız O’nun rızâsına ermek için
çalışmalıdır. Çünkü sonuçta:
Yevme-iżin lâ tenfe’u-şşefâ’atu illâ men eżine lehu-rrahmânu veradiye lehu kavlâ(n)
1.
Ömer Çelik Meali
O gün hiç kimsenin şefaati fayda vermeyecek; ancak Rahmân’ın izin verdiği ve konuşmasına râzı olduğu kimseninki müstesnâ.
2.
Diyanet Vakfı Meali
O gün, Rahmân'ın izin verdiği ve sözünden hoşlandığından başkasının şefaati fayda vermez.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
O gün Rahman'ın izin verdiği ve sözünden hoşnut olduğu kimseden başkasının şefaati fayda vermez.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
O gün, Rahmân’ın izin verdiği ve sözünden razı olduğu kimseden başkasının şefaati fayda vermez.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
O gün, Rahmân'ın kendisine izin verdiği ve sözünden hoşnud olduğu kimselerden başkasının şefaatı fayda vermez.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
O gün şefaat faide vermez, ancak Rahmânın izin verdiği ve sözüne razı olduğu kimse müstesnâ
7.
Hasan Basri Çantay Meali
O gün çok esirgeyici (Allahın) kendisine izin verdiği ve sözünden hoşnud olduğu kimselerden başkasının şefaati fâide vermez.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
“O gün, Rahmân'ın kendisine izin verdiği ve sözce kendisinden râzı olduğu(konuşmasına izin verdiği) kimseden başkasının şefâati fayda vermez.”
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
O gün, RAHMAN'ın kendisine izin verdiği ve sözünden hoşnud olduğu kimselerden başkasının şefaatı fayda vermez.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
O gün şefaat faide vermez, ancak Rahmân kime izin verirse ve kim için söylemeğe razı olursa o müstesna.
11.
Ümit Şimşek Meali
O gün, Rahmân'ın izin verdiği ve sözünden hoşnut olduğu kimseden başkasının şefaati bir fayda vermez.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
On that Day shall no intercession avail except for those for whom permission has been granted by ((Allah)) Most Gracious and whose word is acceptable to Him.
Hicr Suresi 95. Ayetinin Arapçası:اِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِء۪ينَۙ Hicr Suresi 95. Ayetinin Meali (Anlamı):O alaycılara karşı bizim sana destek ...
