Yûsuf sûresi Mekke’de
inmiştir. 111 âyettir. İsmini, içinde kıssası tafsilatlı bir şekilde anlatılan
Yûsuf (a.s.)’dan alır. Mushaf tertibine göre 12, iniş sırasına göre 53.
sûredir.
Nuzül
Sa‘d
b. Ebî Vakkâs (r.a.) der ki: Kur’ân-ı Kerîm Resûlullah (s.a.s.)’e indirilmeye
başladı. Efendimiz (s.a.s.) bir müddet ashâbına inen âyetleri okudu. Onların,
“Bize, biraz da kıssa anlatsanız” demeleri üzerine “Biz sana vahyettiğimiz
bu Kur’an ile kıssaların en güzelini anlatıyoruz” (Yûsuf 12/3) diye
başlayan Yûsuf (a.s.)’ın kıssası nâzil oldu. Yine Peygamberimiz onlara bir müddet
Kur’ân-ı Kerîm’i okuyunca, bu sefer de: “Bize bazı şeyler anlatsanız” demeleri
üzerine: “Allah, sözün en güzeli olan Kur’an’ı, âyetleri birbiriyle
âhenkdâr, uyumlu, tıklım büklüm hakîkat dolu bir kitâb hâlinde indirdi”
(Zümer 39/23) âyeti nâzil oldu. (Hâkim, el-Müstedrek, III, 345).
Başka
bir rivayete göre de yahudiler Mekke müşriklerine akıl vererek “Muhammed’e
sorun bakalım bilecek mi: İsrâiloğulları Mısır’a ne sebeple gidip oraya
yerleşmişlerdi?” dediler. Mekke müşrikleri gelip Allah Resûlü (s.a.s.)’e bunu
sorduklarında, cevap olarak Yûsuf sûresi nâzil olmuştur. (Âlûsî, Rûhu’l-me‘ânî,
XII, 170) Nitekim “Yûsuf ve kardeşlerinin yaşadıklarında, gerçeği arayanlar
ve sorup öğrenmek isteyenler için nice dersler ve ibretler vardır” (Yûsuf
12/7) âyetindeki “soranlar” ifadesinde buna işaret edildiği görülmektedir.
Muhammed
b. İshâk’a göre sûrenin iniş sebebi, kavmi tarafından zulme uğramış olan
Resûlullah (s.a.s.)’i teselli etmektir. Çünkü müşriklerin baskı, eziyet ve
işkenceleri karşısında Resûl-i Ekrem (s.a.s.) ve ashâbı zor durumda
kalmışlardı. Bu zor durumdan bir çıkış yolu arıyorlardı. İşte böyle çile ve
meşakkatlerin zirveye tırmandığı bir zamanda bu sûrenin inmesi, müslümanlar
için mühim bir teselli ve ferahlama vesilesi olmuştur. Zira bu sûrede tafsilatlı
olarak kıssası anlatılan Yûsuf (a.s.) da Filistin’de kardeşleri tarafından
bazı kötülüklere mâruz kalmış; fakat sonunda Mısır’ın devlet idâresinde söz
sahibi olmuş, kendisine düşmanlık eden kardeşlerine de her bakımdan yardımcı
olmuştu. (Elmalılı, Hak Dini, IV, 2841) Dolayısıyla Yûsuf (a.s.)’ın
kıssası Peygamber Efendimiz ve ashâbına, sabrettikleri takdirde Hz. Yûsuf'a
verilmiş olan mükâfatın bir benzerinin verileceğini ve Kureyşliler’in neticede
mağlup olup kendilerine boyun eğeceğini müjdelemektedir. Gerçekten de Allah
Resûlü (s.a.s.), müşriklerin baskısı karşısında Medine’ye hicret etmiş, sekiz
sene sonra Mekke’yi fethetmiş ve Kureyşliler ona boyun eğmiştir. İşin câlib-i
dikkat yanı, Efendimiz (s.a.s.) Kureyşliler’e, Hz. Yûsuf’un Mısır’da kardeşlerine
söylediği sözün aynısını söyleyerek: “Bugün sizi perişan etmek yok,
Allah sizi bağışlasın! O, merhametlilerin en merhametlisidir. (bk.
Yûsuf 12/92)Gidiniz hepiniz serbestsiniz!” buyurmuştur.
(Vâkıdî, el-Meğâzî, II, 835; İbn Sa’d, et-Tabakât, II, 142-143)
Konusu
Sûrenin
ilk üç âyetinde gerçekleri açıklayan ve apaçık bir kitap olan Kur’ân-ı Kerîm’in
âyetlerine, mânaları üzerinde aklımızı çalıştırıp anlayabilmemiz için Kur’an’ın
Arapça olarak indirildiğine ve bu sûrede kıssaların en güzelinin anlatılacağına
dikkat çekildikten sonra, 4. âyetten başlayarak 101. âyete kadar Yûsuf
(a.s.)’ın kıssası anlatılır. Sûre, kıssadan alınması gereken ders, ibret ve
öğütlerle nihâyete erer.
8: Yûsuf’un kardeşleri kendi aralarında şöyle konuşuyorlardı: “Doğrusu Yûsuf ve öz kardeşi, babamızın yanında bizden daha sevgili. Oysa biz, birbirimizi destekleyen güçlü kuvvetli bir ekibiz. Gerçekten babamız apaçık bir yanılgı içinde.”
TEFSİR:
Hz.
Yâkub’un on iki oğlundan onu birinci hanımından; Yûsuf ve Bünyamin ise ikinci
hanımından olmuştu. Dolayısıyla on kardeş bunların yalnızca baba bir, anaları
ayrı kardeşleri idi. Bu sebeple sıkıntılarını dile getirirken “Yûsuf ve öz
kardeşi” demişler de “kardeşimiz” dememişlerdi. Üvey kardeş olduklarından ve
biraz da kıskançlıkları yüzünden onlara böyle davranmışlar; husûsiyle de
Yûsuf’a ciddi bir tuzak kurma planı hazırlamaya başlamışlardı.
Anlaşılan
o ki; Hz. Yâkub, yıldızların, güneş ve ayın kendisine secdesiyle alakalı
gördüğü rüyâ sebebiyle oğlu Yûsuf’un büyük bir manevî istidâda sahip olduğunu
anladı. Onun hem babasının hem de dedesinin mirâsına vâris olacağını farketti
ve gönlü ona meyletti. Öyle ki daima onu sinesine basar; bir an olsun onu
görememeğe dayanamazdı. Bu yüzden kardeşlerinin kıskançlığı had safhaya varmış
ve sonunda ona tuzak kurmaya karar vermişlerdi.
Diğer
bir açıdan bakıldığında, Allah Teâlâ’nın Hz. Yâkub’u Yûsuf’a karşı duyduğu
fart-ı muhabbetle[1]
imtihan ederek bu imtihanı daha da şiddetlendirmek için Yûsuf’u ondan
uzaklaştırdığı söylenebilir. Çünkü ilâhî sevgi çok kıskançtır ve sevgi sultanı
kendi mülkünde ortak istememektedir. Mutlak güzellik ve kemâl Allah’a ait
olduğundan, mü’min en çok Allah’ı sevmeli ve mâsivâ ile kalbini
perdelememelidir. İlâhî sevgiye perde olması açısından, evlât tuzağından daha
güçlü bir tuzak yoktur. Nitekim Hz. Nûh’un hâli bunun bir misâlidir. Bilindiği
gibi o, kâfirler için beddua etmiş ve duası kabul olunmuştu. Allah Teâlâ
kâfirleri boğarken belki hiç kalbi yanmamıştı; fakat boğulma sırası oğluna
gelince, sabredemeyerek “Rabbim! Şüphesiz ki oğlum benim ailemdendir”
(Hûd 11/45) diyerek nidâ etme durumunda kalmıştı.
Kardeşlerinin
kıskançlığı, Yûsuf’u öldürmeye azmedecek bir dereceye varmıştı. Bu sebeple “Yûsuf’u
öldürün, ya da onu asla geri dönemeyeceği ıssız ve uzak bir yere atın”
(Yûsuf 12/9) dediler. Issız ve uzak bir yere atma teklifinde de yine öldürme
niyeti vardı. “Arz” kelimesinin nekre gelmesi bu mânayı ihsas ettirmektedir.
Çünkü böyle bir yerde ya yırtıcı hayvanlar onu parçalayabilir veya orada
kimsenin haberi olmadan ölür giderdi. Bu acımasız kararı alırken de,
kendilerini teselli edecek şeytânî bir bahaneye sığınmadan edemediler. Bunu iş
olsun diye yapmadıklarını; sırf babalarının teveccühünü, sevgi ve ilgisini
kendilerine çekmek niyetiyle böyle bir şeye teşebbüs ettiklerini söyleyerek
içlerini rahatlatmak istediler. Yaptıklarının bir günahı varsa da, tevbe
kapısının daima açık olduğunu; tevbe edip iyilerden olma imkânının bulunduğunu
belirttiler. Halbuki bu bahâne, azılı nefsin tuzağından ve şeytanın insanı
Allah ile aldatmasından başka bir şey değildi.
Neyse
ki aralarında güya insaflı biri çıktı:
[1]Fart-ı muhabbet:
Normalin ötesinde bir sevgi, aşırı sevmek.
Yûsuf’un kardeşleri kendi aralarında şöyle konuşuyorlardı: “Doğrusu Yûsuf ve öz kardeşi, babamızın yanında bizden daha sevgili. Oysa biz, birbirimizi destekleyen güçlü kuvvetli bir ekibiz. Gerçekten babamız apaçık bir yanılgı içinde.”
2.
Diyanet Vakfı Meali
(Kardeşleri) dediler ki: Yusuf'la kardeşi (Bünyamin) babamıza bizden daha sevgilidir. Halbuki biz kalabalık bir cemaatiz. Şüphesiz ki babamız apaçık bir yanlışlık içindedir.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Kardeşleri demişlerdi ki: "Yusuf ve özkardeşi babamıza bizden daha sevgilidir. Oysa biz bir cemaatiz. Babamız açık bir yanlışlık içindedir."
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Kardeşleri dediler ki: “Biz güçlü bir topluluk olduğumuz hâlde, Yûsuf ve kardeşi (Bünyamin) babamıza bizden daha sevgilidir. Doğrusu babamız açık bir yanılgı içindedir.”
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Hani demişlerdi ki: "Yusuf ve kardeşi (Bünyamin) babamıza bizden daha sevgili, biz ise güçlü ve tutkun bir grubuz. Doğrusu, babamız belli ki, çok açık bir yanılgı içindedir."
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Zira dediler ki her halde Yusüf ve biraderi babamıza bizden daha sevgili, biz ise müteassıb bir kuvvetiz, doğrusu babamız belli ki yanılıyor
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Hani onlar (o kardeşler) şöyle demişlerdi: «Yuusufla biraderi babasının yanında muhakkak bizden daha sevgilidir. Halbuki biz. (birbirimizi destekleyen kuvvetli) bir cemâatiz. Babamız her halde açık bir yanlışlık içindedir».
8.
Hayrat Neşriyat Meali
O zaman (kardeşleri) demişlerdi ki: “Gerçekten Yûsuf ve (öz) kardeşi(Bünyâmin), babamıza bizden daha sevgilidir; hâlbuki biz birbirine sıkı sıkıya bağlı bir topluluğuz (faydamız daha çoktur). Muhakkak ki babamız, apaçık bir hatâ içindedir.”
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Kardeşleri aralarında şöyle demişlerdi: “- Yûsuf ve (ana baba bir) kardeşi (Bünyamin), babamıza bizden daha sevgilidir. Halbuki biz, kuvvetli bir topluluğuz. Doğrusu babamız açıkça yanılmadadır.”
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
O vakit ki, demişlerdi: «Elbette Yusuf ile kardeşi babamıza bizden daha sevgilidir. Halbuki, biz birbirine bağlı kuvvetli bir cema-atiz. Şüphe yok ki bizim babamız, elbette apaçık bir hata içindedir.»
11.
Ümit Şimşek Meali
O zaman kardeşleri demişti ki: “Yusuf ile kardeşini babamız bizden çok seviyor. Oysa biz güçlü bir topluluğuz; babamız ise açık bir şaşkınlıkta.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
They said: "Truly Joseph and his brother are loved more by our father than we: But we are a goodly body! really our father is obviously wandering (in his mind)!
Oruç, İslâm dîninin beş şartından biri olan, imsaktan güneş batıncaya kadar yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durma şeklindeki ibadettir. Akıllı, bu ...
Rabbimiz soruyor, bu ana karnındaki duruma döndürüyor. Onu tefekküre dâvet ediyor:
“Ey insan!..” (diyor.) “…Seni şekilsizlikten en güzel şekilde bi ...
Tûr sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 49 âyettir. İsminin 1. âyette geçip dağ mânasına gelen ve hususiyle Hz. Mûsâ’nın (a.s.) Allah Teâlâ ile konuştuğu ...
Bozgunculuk kelimesi dini literatürde, “yeryüzünde fitne, fesat ve karışıklık çıkarmak; zulüm ve taşkınlık yaparak haddi aşmak” anlamına gelir.
BOZGU ...
