Yûsuf sûresi Mekke’de
inmiştir. 111 âyettir. İsmini, içinde kıssası tafsilatlı bir şekilde anlatılan
Yûsuf (a.s.)’dan alır. Mushaf tertibine göre 12, iniş sırasına göre 53.
sûredir.
Nuzül
Sa‘d
b. Ebî Vakkâs (r.a.) der ki: Kur’ân-ı Kerîm Resûlullah (s.a.s.)’e indirilmeye
başladı. Efendimiz (s.a.s.) bir müddet ashâbına inen âyetleri okudu. Onların,
“Bize, biraz da kıssa anlatsanız” demeleri üzerine “Biz sana vahyettiğimiz
bu Kur’an ile kıssaların en güzelini anlatıyoruz” (Yûsuf 12/3) diye
başlayan Yûsuf (a.s.)’ın kıssası nâzil oldu. Yine Peygamberimiz onlara bir müddet
Kur’ân-ı Kerîm’i okuyunca, bu sefer de: “Bize bazı şeyler anlatsanız” demeleri
üzerine: “Allah, sözün en güzeli olan Kur’an’ı, âyetleri birbiriyle
âhenkdâr, uyumlu, tıklım büklüm hakîkat dolu bir kitâb hâlinde indirdi”
(Zümer 39/23) âyeti nâzil oldu. (Hâkim, el-Müstedrek, III, 345).
Başka
bir rivayete göre de yahudiler Mekke müşriklerine akıl vererek “Muhammed’e
sorun bakalım bilecek mi: İsrâiloğulları Mısır’a ne sebeple gidip oraya
yerleşmişlerdi?” dediler. Mekke müşrikleri gelip Allah Resûlü (s.a.s.)’e bunu
sorduklarında, cevap olarak Yûsuf sûresi nâzil olmuştur. (Âlûsî, Rûhu’l-me‘ânî,
XII, 170) Nitekim “Yûsuf ve kardeşlerinin yaşadıklarında, gerçeği arayanlar
ve sorup öğrenmek isteyenler için nice dersler ve ibretler vardır” (Yûsuf
12/7) âyetindeki “soranlar” ifadesinde buna işaret edildiği görülmektedir.
Muhammed
b. İshâk’a göre sûrenin iniş sebebi, kavmi tarafından zulme uğramış olan
Resûlullah (s.a.s.)’i teselli etmektir. Çünkü müşriklerin baskı, eziyet ve
işkenceleri karşısında Resûl-i Ekrem (s.a.s.) ve ashâbı zor durumda
kalmışlardı. Bu zor durumdan bir çıkış yolu arıyorlardı. İşte böyle çile ve
meşakkatlerin zirveye tırmandığı bir zamanda bu sûrenin inmesi, müslümanlar
için mühim bir teselli ve ferahlama vesilesi olmuştur. Zira bu sûrede tafsilatlı
olarak kıssası anlatılan Yûsuf (a.s.) da Filistin’de kardeşleri tarafından
bazı kötülüklere mâruz kalmış; fakat sonunda Mısır’ın devlet idâresinde söz
sahibi olmuş, kendisine düşmanlık eden kardeşlerine de her bakımdan yardımcı
olmuştu. (Elmalılı, Hak Dini, IV, 2841) Dolayısıyla Yûsuf (a.s.)’ın
kıssası Peygamber Efendimiz ve ashâbına, sabrettikleri takdirde Hz. Yûsuf'a
verilmiş olan mükâfatın bir benzerinin verileceğini ve Kureyşliler’in neticede
mağlup olup kendilerine boyun eğeceğini müjdelemektedir. Gerçekten de Allah
Resûlü (s.a.s.), müşriklerin baskısı karşısında Medine’ye hicret etmiş, sekiz
sene sonra Mekke’yi fethetmiş ve Kureyşliler ona boyun eğmiştir. İşin câlib-i
dikkat yanı, Efendimiz (s.a.s.) Kureyşliler’e, Hz. Yûsuf’un Mısır’da kardeşlerine
söylediği sözün aynısını söyleyerek: “Bugün sizi perişan etmek yok,
Allah sizi bağışlasın! O, merhametlilerin en merhametlisidir. (bk.
Yûsuf 12/92)Gidiniz hepiniz serbestsiniz!” buyurmuştur.
(Vâkıdî, el-Meğâzî, II, 835; İbn Sa’d, et-Tabakât, II, 142-143)
Konusu
Sûrenin
ilk üç âyetinde gerçekleri açıklayan ve apaçık bir kitap olan Kur’ân-ı Kerîm’in
âyetlerine, mânaları üzerinde aklımızı çalıştırıp anlayabilmemiz için Kur’an’ın
Arapça olarak indirildiğine ve bu sûrede kıssaların en güzelinin anlatılacağına
dikkat çekildikten sonra, 4. âyetten başlayarak 101. âyete kadar Yûsuf
(a.s.)’ın kıssası anlatılır. Sûre, kıssadan alınması gereken ders, ibret ve
öğütlerle nihâyete erer.
102: Rasûlüm! Sana bildirdiğimiz bu kıssa gayb haberlerindendir. Yoksa, Yûsuf’un kardeşleri sinsice planlar kurup bunu gerçekleştirmek için bir araya geldiklerinde sen onların yanında değildin.
103: Herkesin mü’min olmasını ne kadar çok istesen de, insanların çoğu iman etmeyecektir.
104: Oysa sen tebliğ vazîfene karşılık onlardan bir ücret de istemiyorsun. Bu Kur’an, bütün akıllı ve şuurlu varlıklar için sadece bir öğüttür.
TEFSİR:
Kureyş
müşrikleri ve bir kısım yahudiler, Resûlullah (s.a.s.)’i zor durumda bırakmak
için Yûsuf kıssasını sordular. İsrâiloğulları’nın Mısır’a niçin gittiklerini
anlatmasını istediler. Fakat Peygamberimiz’in bu konuda hiçbir bilgisi yoktu.
(bk. Yûsuf 12/3) Çünkü o (s.a.s.), ne Yûsuf’u kuyuya atmak için dolap çeviren
kardeşlerinin yanında bulunmuştu. Ne de sırf oyun olsun diye ona bunu sormak
için gizlice konuşup karar veren müşriklerle yahudi bilginlerinin meclisine
katılmıştı. Allah Teâlâ, vahiyle Efendimiz (s.a.s.)’e kıssayı en güzel ve en
doğru bir şekilde haber verdi. Resûl-i Ekrem (s.a.s.), bunu kendilerine
anlatınca hepsinin hemen müslüman olacaklarını ümit ediyordu. Fakat pek çoğu
iman etmediler. Cenâb-ı Hak, ne kadar şiddetle istese ve bu uğurda kendini
helak edercesine gayret gösterse de insanların çoğunun iman etmeyeceğini haber
vererek, fıtratı insanlığa ve tüm varlığa merhametle yoğrulmuş Efendimiz
(s.a.s.)’i teselli buyurdu. Ona düşen vazifenin, insanlardan maddi en küçük bir
menfaat beklemeksizin, sadece Allah rızâsını kastederek tebliğe devam etmek
olduğunu bildirdi. Çünkü Kur’an, ancak akıllı varlıklar için bir öğüt ve hatırlatmadır.
Dolayısıyla ancak aklını kullanabilenler onun ayetleri üzerinde düşünebilir,
anlayabilir, ondan gerekli dersi alarak iman edebilir. Aklı olmayanların veya
akılları nefsâniyetlerinin esaretine girenlerin ise Kur’an’ın öğütlerinden ders
alıp imana gelmeleri zordur:
Herkesin mü’min olmasını ne kadar çok istesen de, insanların çoğu iman etmeyecektir.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Sen ne kadar üstüne düşsen de insanların çoğu iman edecek değillerdir.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
102,103. Sana böylece vahyettiklerimiz, gaybe ait haberlerdir. Onlar elbirliği edip düzen kurdukları zaman yanlarında değildin; sen ne kadar yürekten istersen iste, insanların çoğu inanmazlar.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Sen ne kadar şiddetle arzu etsen de insanların çoğu inanacak değillerdir.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Sen ne kadar şiddetle arzulasan da, insanların çoğu iman edecek değildir.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Ve insanların ekserisi sen ne kadar hırslansan mü'min değildirler
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Sen ne kadar hırs göstersen yine insanların çoğu îman ediciler değildir.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
(Sen ne kadar) hırs göstersen de, yine insanların çoğu îmân edecek kimseler değildir.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Sen ne kadar şiddetli arzulasan da yine insanların çoğu iman edici değillerdir.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Ve insanların ekserisi, sen fazlaca arzu etsen de imân edici kimseler değildirler.
11.
Ümit Şimşek Meali
Fakat sen ne kadar hırs göstersen, insanların çoğu iman edecek değildir.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
Yet no faith will the greater part of mankind have, however ardently thou dost desire it.
Allah Teâlâ şöyle buyurur:
“Kur’ân okunduğu zaman onu dinleyin ve susun ki size merhamet edilsin.” (el-Aʻrâf 7/204)
Kur’ân okunduğu zaman, âyetlerin ...
Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) şöyle buyurmuşlardır:
“Allah, güzel sesli bir peygamberin, Kur’ân’ı tegannî ile yüksek sesle okumasından râzı olduğu kad ...
“De ki, bilenlerle bilmeyenler hiç bir olur mu? Bunu ancak akıl sahipleri anlar.” (Zümer sûresi (39),9)
İnsanları birbirinden ayıran ve farklı kıla ...
Kur’ân okumanın bir takım usul ve kâideleri vardır. Onu, harflerinin mahreç ve sıfatlarına riâyet edip vakıf, vasıl, sekte vb. tilâvet kâidelerine uya ...
Cenâb-ı Hak şöyle buyurur:
“Ona tam bir sûrette temizlenmiş (yani tertemiz) olanlardan başkası dokunamaz.” (el-Vâkıa 56/79)
Rasûlullah (s.a.v) Efend ...
Kur’ân-ı Kerîm’den hakkıyla istifâde edebilmek, onu kalben ve huşû ile okuyabildiğimiz nisbette gerçekleşir. Kelâmullah’ı okuyan insan Allah Teâlâ’nın ...
