TEFSİR:

Bünyamin’in de kaybıyla kederi doruk noktasına çıkan Yakup (a.s.)’ın, birden Yûsuf’a olan hasreti depreşti. “Âh, Yûsufum, âh” demeye başladı. “Yûsuf’a olan hasretim neredesin, gel, şimdi tam gelme vaktindir” diye sızlandı. İçini saran hüzünden gözlerine ak düştü; görmez oldu. Fakat çocuklarına kızmıyor, kimseyi suçlamıyor; öfkesini, kederini ve hüznünü kalbine gömüyordu. Acısını yutkundukça yutkunuyordu. Çocukları onun bu haline çok üzüldüler. Onu teselli etmeye çalıştılar. Böyle giderse çok ıstırap çekeceğini, kederinden hastalanıp eriyeceğini, hatta ölüp gideceğini söylediler. Bu sözler onu teselli etmeye yetmedi. Kederini ve hüznünü Allah’a arzetti. Bunun Allah Teâlâ’dan böyle bir iptila ve imtihan olduğunun farkındaydı. Belalara sabrın büyük mükafatlara vesile olacağını  çok iyi biliyordu. Bu açıdan bakıldığında üç çeşit bela olduğu görülür:

›        Kula verilecek cezayı hemen acele olarak vermektir. Bu, Yûsuf’un hanımlar tarafından vâki olan arzu ve istek yüzünden hapse atılması ve hapishane arkadaşına “Efendinin yanında benden söz et!” (Yûsuf 12/42) demesi yü­zünden zindanda bir süre daha kalması hadisesinde görülür. Hz. Yakub’un başına gelenler de bu belâ çeşidine misaldir.

›        Rabbinin katında sahip olduğu de­rece herkes tarafından anlaşılsın, içinde olanlar ortaya çıksın diye mih­nete ve sıkıntıya tabi tutulmaktır. Eyyûb (a.s.)’ın başına gelenler, bu kısma misaldir. Allah Teâlâ buyurur ki: “Gerçekten biz onu sıkıntılara karşı sabırlı bulduk. O ne güzel bir kuldu. Doğrusu o, tam bir teslimiyet ve samimiyetle sürekli Allah’a yönelir dururdu.” (Sād 38/44)

›        Allah katındaki yakınlık ve şerefi daha da artsın diye ihsân edilen belâlardır. Buna misal de Hz. Yahyâ’nın başına gelenlerdir. Bu yüce peygamber hiçbir hata işlememiş ve işlemeğe de tevessül etmemiş olduğu halde, kuzu gibi boğazlanmıştı. Bütün bu belâ çeşitlerinin karşılığında sabredip ıstırabını belli etmeyenlere büyük ecir ve sevaplar verilecektir.

Ebu’l-Kasım el-Kuşeyrî (k.s.) der ki: Ebû Ali ed-Dekkak (r.h.)’in hastalığının iyice arttığı âhir ömründe şöyle dediğini duymuştum: “Hakkınızda verilen ve uygulandığında nefsinizin hoşuna gitmeyecek hüküm va­kitlerinde tevhidi koruyabilmek ilâhî yardım ve desteğe nâil olduğunuzu gösteren alametlerdendir.” Sonra da içinde bulunduğu hâli ve böyle durumlarda kendi­sinin nasıl hareket ettiğini açıklıyormuşçasına şöyle dedi: “Bu ise, hükümlerin yürürlüğe konulduğu zamanlarda kudret makaslarıyla lime lime doğranmanız, fakat bu sırada ölü gibi sessiz ve sâkin durabilmeniz demektir.” (Bursevî, Rûhu’l-Beyân, IV, 391)

Rivayete göre Resûlullah (s.a.s.) Cebrâil (a.s.)’a: “Yâkub’un Yûsuf'a duyduğu ayrılık acısı ne dereceye varmıştı?” diye sormuş, Cebrâil de: “Evladını kaybeden yetmiş ananın toplam acısına” demiştir. “O halde onun sevabı ne kadardır?” diye sual edince de: “Yüz şehîd sevabıdır. Çünkü o, Allah’a bir an bile kötü zanda bulunmadı” buyurmuştur. (ed-Dürrü’l-Mensûr, IV, 570)

Şu beyt Hz. Yâkub’un gönlünü kavuran hasret ateşini ne güzel dile getirir:

“Enîsim hemm, celîsim ğam, işim subh u mesâ mâtem,

Gözüm pür-nem, dilim pür-âh-ı âteşbârdır sensiz.” (Nevres)

“Ey sevgili! Sensiz yoldaşım üzüntü, arkadaşım gam ve keder, işim sabah ve akşam mâtemdir. Gözüm yaş dolu, dilim de durmadan âh edip ateş saçmaktadır.”

Peygamberler de, bir yönleriyle bizim gibi insan olmaları hasebiyle kederlenip üzülürler. Bunda bir sakınca yoktur. Nitekim Nebiyy-i Ekrem (s.a.s.) oğlu İbrâhim’in ölümüne ağlayınca, bunu hayretle karşılayanlara göz yaşlarının rahmet ve şefkat eseri olduğunu hatırlatarak şöyle buyurmuştur: “Göz yaşarır, kalp hüzünlenir. Biz ancak Rabbimizin râzı olacağı sözleri söyleriz.” (Buhârî, Cenâiz 43; Müslim, Fezâil 62)

Bütün bunlara rağmen Yâkub (a.s.): “Ben, Allah’tan gelen vahiyle sizin bilmediğiniz nice şeyleri biliyorum” (Yûsuf 12/86) diyerek de, hadisenin perde arkasındaki bir kısım hikmetlerinden haberdar olduğuna işaret etti. Yûsuf ve Bünyamin’i araştırıp bulma ümidiyle evlatlarını tekrar Mısır’a doğru yola uğurlarken, mü’minin Allah’ın rahmetinden asla ümit kesmemesi gerektiği, ancak kâfir olanların O’ndan ümit keseceği gerçeğini hatırlattı.

Yakub’un oğulları, babalarının verdiği hikmet dolu nasihatleri ve dile getirdiği talebinin ardından hem kardeşlerinin durumunu araştırma, hem de erzak temin etme maksadıyla tekrar Mısır’a geldiler:

Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri