En‘âm sûresi çoğunluğun görüşüne göre Mekke’de bir defada
inmiştir. Ancak üç veya altı âyetinin Medine’de indiğine dair bir görüş de
bulunmaktadır. 165 ayettir. Mushaftaki tertibe göre 6, iniş sırasına göre 55.
sûredir. Sûreye isim olan اَلأنْعَامُ
(en‘âm) kelimesi Arapça’da “deve, sığır ve koyun gibi evcil hayvanlar, ceylan,
geyik ve benzeri yabani hayvanlar ve bir takım binek hayvanları” mânasında
kullanılmaktadır. Bu kelime sûrenin 136, 138, 139 ve 142. âyetlerinde altı kez
tekrar edilmiştir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada 6., iniş sırasına göre 55. sûredir. Hicr sûresinden sonra, Sâffât sûresinden önce Mekke’de nâzil olmuştur. Tamamına yakınının Mekke’de indiği hususunda ittifak vardır. Abdullah b. Ömer’e ulaşan bir rivayete göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “En‘âm sûresi bana toplu olarak indi. 70.000 melek tesbih ve hamd sözleriyle bu sûrenin inişine eşlik etti” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağ^r, I, 145). Abdullah b. Abbas’tan aktarılan bir rivayette de Mekke’de “bir defada” indiği teyit edilmiştir (Taberânî, el-Mu‘cemü’l-kebîr, XX, 215). Ancak birkaç âyetinin Medine’de indiğine dair görüşler de vardır (bk. İbn Atıyye, II, 265; Elmalılı, III, 1861).
Konusu
Esasen İslâm’ın inanç esaslarının işlendiği bu sûrede özetle şu
mevzular yer almaktadır:
›Allah’ın
birliğinin delilleri; ilim, irade, kudret gibi sıfatları beyân edilerek şirkin
geçersizliği ve âhirette sebep olacağı vahim neticeleri haber verilir. İslâm
inancını kabul etmeyen kâfirlerin, Kur’an’ın davetine bigâne kaldıkları
takdirde, kendilerinden önceki kâfirlerin uğradıkları hazin akıbete
uğrayacakları ikazı yapılır.
›Peygamberin
tebliğ vazifesi ve bu vazifeyi ifâ ederken kullandığı imkânların sınırlı oluşu,
zengin veya fakir her seviyeden muhatapla münâsebetleri ele alınmakta,
özellikle çevreden gelen baskılar sebebiyle fakir müslümanlara olması gereken
ilginin azaltılmaması istenmektedir.
›Tevhid
mücâdelesinde Resûlullah (s.a.s.) ve etrafındaki müslümanları teselli etmek,
münkirlerden gelecek eziyetlere karşı sabırlı olmaya teşvik etmek ve takip
edilmesi gereken bir tebliğ metodunu öğretmek gayesiyle Hz. İbrâhim’in
putperest kavmiyle olan münâsebetleri, onları şirkten vazgeçirmek için
getirdiği deliller üzerinde durulur. Efendimiz’den önceki bütün peygamberlerin
hep aynı hidâyet yolunun yolcuları oldukları ve insanları bu doğru yola davet
ettikleri, dolayısıyla Peygamberimiz’e düşen vazifenin onların nurlu izinden
yürümek olduğu beyân edilir.
›Bir kısım hayvanlar
ve ziraat mahsulleriyle alakalı olarak putperest Arapların benimsedikleri
yanlış uygulamalar dile getirilip reddedilir ve bu hususta uyulması gereken
İslâmî kâideler açıklanır. Haram ve helâli belirleme yetkisinin sadece Allah’a
ait olduğu ortaya konur.
›Son olarak
ana-babaya iyilik, çocukları öldürmemek, günahları terk etmek, yetim malı
yememek, adâletli olmak ve benzeri gibi İslâm’ın temel ahlâkî esasları tekrar
edilerek tabi olunacak dosdoğru yolun bu olduğu, bütün ilâhî kitapların hep bu
esasları getirdiği, dolayısıyla ölüp âhiret gerçeği ile karşılaşmadan önce bu
esaslara uygun bir şekilde iman ederek sadece Allah için bir kulluk yapmanın
gereği üzerinde durulur. Yaratılmış olmanın ve imtihan edilmenin gayesi de
zaten budur.
Fazileti
En‘âm sûresinin faziletine dâir Allah Resûlü (s.a.s.)’in şöyle
buyurduğu rivayet edilir:
“En‘âm sûresi bana toplu olarak indirildi. Yetmiş bin melek tesbih
ve hamdederek bu sûrenin indirilişine eşlik etti.” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağîr,
I, 145)
“En‘âm sûresi, Kur’ân-ı Kerîm’in en üstün sûrelerinden biridir.” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’ân
17)
103: Gözler O’nu göremez, fakat o gözleri görür. O, yarattıklarının ihtiyacını bütün incelikleriyle bilip karşılayan ve her şeyden haberdâr olandır.
TEFSİR:
Allah
Teâlâ, beşeri duyularla idrak edilemeyecek derecede pek yüce ve aşkın bir
varlıktır. Gözler O’nu göremediği gibi, kalpler ve akıllar da O’nun mâhiyetini
idrakten acizdirler. Fakat O, hem kendini göremeyen gözleri görür, hem kendini
idrak edemeyen kalp ve akılları ihata eder. O’nun görmesinin ve bilmesinin
kuşatmadığı hiçbir şey düşünülemez. Ehl-i sünnet âlimleri bu âyeti kerîmeyi
delil getirerek Allah Teâlâ’nın dünyada görülemeyeceğini; fakat bir kısım âyet
(bk. Kıyâmet 75/22-23) ve hadislerin (bk. Buhârî, Tevhid 24; Müslim, Mesâcid
211) haber verdiği gibi âhirette müminler tarafından görüleceğini
söylemişlerdir.
Allah’ın
güzel isimlerinden biri olan اَللَّط۪يفُ
(Latîf), “her şeyi en ince teferruatına kadar eksiksiz bilen; kullarına karşı
son derece merhametli, lütufkâr olan, yumuşaklıkla muamele eden” demektir.
Dolayısıyla bir muamelede yumuşaklıkla idrakte keskinlik bir araya geldiğinde
“latîf”in mânası tam olarak ortaya çıkmış olur. Şüphesiz ilimde ve muamelede bu
vasfa sahip olmanın kemâl derecesi sadece Allah Teâlâ için sözkonusudur. Kulun
“Latîf” isminden alacağı nasip insanlara rıfk ile muamele etmek, onları
yumuşaklıkla Allah’a davet edip âhiret saadetine ulaştırmaya çalışmak, bunları
yaparken de taassup, kabalık ve düşmanlık göstermemektir. اَلْخَب۪يرُ (Habîr) ise “her şeyden, mülk ve melekût
âleminde meydana gelen her olaydan, hareket eden her zerreden, özelikle
kullarının her türlü söz, fiil ve davranışlarından haberdar olan” mânasındadır.
“Habîr” isminden kulun nasibine düşen ise kendi âleminde olup bitenlerden
haberdar olmasıdır. Kulun âlemi ise kalbi, bedeni ve kalbin muttasıf olduğu
gizli sıfatlardır. Bu sıfatlar aldatmak, hıyanet, dünyanın peşinde dolaşmak, kötülüğü
gizlemek, iyiliği açığa vurmak, aslında öyle olmadığı halde ihlaslı
görünmektir. Bu kötü sıfatlardan kurtulmayı ancak engin bir bilgi sahibi olan,
nefsini bilen, onunla yakından ilgilenen, onun hile, oyun ve aldatmacalarını
tanıyan, nefsinin kötü isteklerini reddeden, onu düşman tanıyan ve ona karşı
daima dikkatli olan kimse bilir. Ancak böyle kullar, “Habîr” isminden nasip
almaya liyakat kazanabilirler.
Kulda
bu ilâhî sıfatların tecelli etmesi için, akıl ve kalpleri aydınlatıp onlara
doğru yolu gösteren âyetlere kulak verilmeli ve gereği yapılmalıdır:
Gözler O’nu göremez, fakat o gözleri görür. O, yarattıklarının ihtiyacını bütün incelikleriyle bilip karşılayan ve her şeyden haberdâr olandır.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Gözler O'nu göremez; halbuki O, gözleri görür. O, eşyayı pek iyi bilen, her şeyden haberdar olandır.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Gözler O'nu görmez, O bütün gözleri görür. O Latif'tir, haberdardır.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Gözler O’nu idrak edemez ama O, gözleri idrak eder.” O, en gizli şeyleri bilendir, (her şeyden) hakkıyla haberdar olandır.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Gözler onu göremez, O ise bütün gözleri görür; O, lütuf sahibidir, her şeyden haberlidir.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
onu gözler idrâk etmez, gözleri o idrâk eder, öyle lâtif öyle habîr o
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Ona gözler erişemez. O (nun ilmi) ise bütün gözleri ihaata eder. O, (kulları hakkında) gerçek rıfk-u lutf saahibidir. (Her şeyden de) haberdârdır.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Gözler O'nu idrâk edemez; fakat O, gözleri idrâk eder. Çünki O, Latîf (bütün incelikleri bilen ve nüfûz eden)dir, Habîr (herşeyden haberdâr olan)dır.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Hiç bir göz onu dünyada ihata ve idrak edemez. Fakat O, (ilmiyle) bütün gözleri (varlıkları) ihata eder. O, bütün incelikleri bilir, her şeyden haberdardır.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Gözler O'nu görüp) idrak edemez. O ise bütün gözleri idrak eder. Ve O latîftir, habîrdir.
11.
Ümit Şimşek Meali
Gözler Onu göremez; fakat O gözleri görür. Onun ilmi herşeyin bütün inceliklerine nüfuz eder; O herşeyden haberdardır.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
No vision can grasp Him, but His grasp is over all vision: He is above all comprehension, yet is acquainted with all things.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. En'âm Sûresi 103. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
