En‘âm sûresi çoğunluğun görüşüne göre Mekke’de bir defada
inmiştir. Ancak üç veya altı âyetinin Medine’de indiğine dair bir görüş de
bulunmaktadır. 165 ayettir. Mushaftaki tertibe göre 6, iniş sırasına göre 55.
sûredir. Sûreye isim olan اَلأنْعَامُ
(en‘âm) kelimesi Arapça’da “deve, sığır ve koyun gibi evcil hayvanlar, ceylan,
geyik ve benzeri yabani hayvanlar ve bir takım binek hayvanları” mânasında
kullanılmaktadır. Bu kelime sûrenin 136, 138, 139 ve 142. âyetlerinde altı kez
tekrar edilmiştir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada 6., iniş sırasına göre 55. sûredir. Hicr sûresinden sonra, Sâffât sûresinden önce Mekke’de nâzil olmuştur. Tamamına yakınının Mekke’de indiği hususunda ittifak vardır. Abdullah b. Ömer’e ulaşan bir rivayete göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “En‘âm sûresi bana toplu olarak indi. 70.000 melek tesbih ve hamd sözleriyle bu sûrenin inişine eşlik etti” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağ^r, I, 145). Abdullah b. Abbas’tan aktarılan bir rivayette de Mekke’de “bir defada” indiği teyit edilmiştir (Taberânî, el-Mu‘cemü’l-kebîr, XX, 215). Ancak birkaç âyetinin Medine’de indiğine dair görüşler de vardır (bk. İbn Atıyye, II, 265; Elmalılı, III, 1861).
Konusu
Esasen İslâm’ın inanç esaslarının işlendiği bu sûrede özetle şu
mevzular yer almaktadır:
›Allah’ın
birliğinin delilleri; ilim, irade, kudret gibi sıfatları beyân edilerek şirkin
geçersizliği ve âhirette sebep olacağı vahim neticeleri haber verilir. İslâm
inancını kabul etmeyen kâfirlerin, Kur’an’ın davetine bigâne kaldıkları
takdirde, kendilerinden önceki kâfirlerin uğradıkları hazin akıbete
uğrayacakları ikazı yapılır.
›Peygamberin
tebliğ vazifesi ve bu vazifeyi ifâ ederken kullandığı imkânların sınırlı oluşu,
zengin veya fakir her seviyeden muhatapla münâsebetleri ele alınmakta,
özellikle çevreden gelen baskılar sebebiyle fakir müslümanlara olması gereken
ilginin azaltılmaması istenmektedir.
›Tevhid
mücâdelesinde Resûlullah (s.a.s.) ve etrafındaki müslümanları teselli etmek,
münkirlerden gelecek eziyetlere karşı sabırlı olmaya teşvik etmek ve takip
edilmesi gereken bir tebliğ metodunu öğretmek gayesiyle Hz. İbrâhim’in
putperest kavmiyle olan münâsebetleri, onları şirkten vazgeçirmek için
getirdiği deliller üzerinde durulur. Efendimiz’den önceki bütün peygamberlerin
hep aynı hidâyet yolunun yolcuları oldukları ve insanları bu doğru yola davet
ettikleri, dolayısıyla Peygamberimiz’e düşen vazifenin onların nurlu izinden
yürümek olduğu beyân edilir.
›Bir kısım hayvanlar
ve ziraat mahsulleriyle alakalı olarak putperest Arapların benimsedikleri
yanlış uygulamalar dile getirilip reddedilir ve bu hususta uyulması gereken
İslâmî kâideler açıklanır. Haram ve helâli belirleme yetkisinin sadece Allah’a
ait olduğu ortaya konur.
›Son olarak
ana-babaya iyilik, çocukları öldürmemek, günahları terk etmek, yetim malı
yememek, adâletli olmak ve benzeri gibi İslâm’ın temel ahlâkî esasları tekrar
edilerek tabi olunacak dosdoğru yolun bu olduğu, bütün ilâhî kitapların hep bu
esasları getirdiği, dolayısıyla ölüp âhiret gerçeği ile karşılaşmadan önce bu
esaslara uygun bir şekilde iman ederek sadece Allah için bir kulluk yapmanın
gereği üzerinde durulur. Yaratılmış olmanın ve imtihan edilmenin gayesi de
zaten budur.
Fazileti
En‘âm sûresinin faziletine dâir Allah Resûlü (s.a.s.)’in şöyle
buyurduğu rivayet edilir:
“En‘âm sûresi bana toplu olarak indirildi. Yetmiş bin melek tesbih
ve hamdederek bu sûrenin indirilişine eşlik etti.” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağîr,
I, 145)
“En‘âm sûresi, Kur’ân-ı Kerîm’in en üstün sûrelerinden biridir.” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’ân
17)
112: İşte biz her peygamberin karşısında insan ve cin şeytanlarından oluşan bir düşman şebeke var etmişizdir. Bunlar, aldatmak için birbirlerine yaldızlı sözler fısıldayıp dururlar. Şayet Rabbin dileseydi böyle yapamazlardı. Bu bakımdan onları, uydurdukları yalanlarla başbaşa bırak!
113: Şeytanlar bu fısıldaşmayı, âhirete inanmayanların gönülleri ona aksın, sonra büsbütün ısınıp ondan zevk alır hâle gelsin ve zâten tabiatleri hâline gelmiş günahları işlemeye devam etsinler diye yaparlar.
TEFSİR:
Âyet-i
kerîmeler, müşriklerin sert düşmanlıklarıyla karşılaşan Peygamber Efendimiz ve müslümanları
teselli etmektedir. Allah Teâlâ onları böyle büyük bir düşmanlıkla karşı
karşıya getirdiği gibi, aynı şekilde ondan önceki bütün peygamberlere de insan
ve cin şeytanlarını düşman yapmıştır. Bu, ilk defa ortaya çıkan bir durum
değil, başlangıçtan beri her bir peygamber için geçerli olan bir durumdur. Ne
zaman bir peygamber Allah’a davet etmek ve doğru yolu göstermek için geldi ise,
tüm şeytânî kuvvetler, onu vazifesinde başarısızlığa uğratmak için hemen
harekete geçmişlerdir. O halde onların düşmanlıklarına üzülmeye gerek yoktur.
Bilakis bu düşmanlıklara rağmen, her türlü engeli aşarak tebliğin başarılı
olması için çalışmak gerekmektedir. O insan ve cin şeytanları, aldatmak için
birbirlerine yaldızlı bir takım sözler fısıldarlar. Bundan özellikle cin
şeytanlarının insan şeytanlarına fısıldadıkları sözler anlaşılmaktadır. (bk. En‘âm
6/121) Ancak insanları yaldızlı sözlerle kandırıp yoldan çıkaran insanlar da
şeytan olarak nitelendirilmişlerdir. Bunların şeytanla ortak vasfı, fısıltı
ile, gizli gizli sözlerle kandırmak, kalplere kötü düşünceler aşılamaktır. Bu
“yaldızlı sözler”; insanları Kur’an’a ve kendilerini Hakk’a davet eden
peygambere karşı isyana tahrik etmek için şeytanların kullandığı tüm planlar,
vasıtalar, şüpheler ve aldatmacalardır. Nitekim Nâs sûresinde de insanların
göğüslerine kötü düşünceler fısıldayan cin ve insan şeytanlarından Allah’a
sığınılması emredilir.
Allah
Resûlü (s.a.s.) Ebu Zer (r.a.)’a: “Cin ve insan şeytanlarından Allah’a
sığındın mı?” diye buyurur. O, “insandan da şeytan mı var?” diye sorunca
Efendimiz: “Evet, onlar cin ve şeytanlardan daha şerlidirler” diye cevap
verir. (Nesâî, İstiâze 48; Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 108)
Malik
b. Dinar der ki. “İnsanlardan olan şeytanlar benim için cinlerden olan
şeytanlardan daha tehlikelidir. Çünkü Allah’a sığındığım zaman cin şeytanları
kaçar giderler. Fakat insan şeytanları gelip göz göre göre beni günaha
sürüklemeye çalışırlar.”
Şayet
Allah isteseydi şeytanlar insanları kandırmaya çalışmazlardı; onlardan bu
özelliği alabilirdi. Fakat ilâhî hikmet onların bu şekilde hareket etmelerine
müsaade buyurmuştur. Bu durum, insanın dünyada imtihan ediliyor olmasının tabii
bir gereği olarak karşımıza çıkmaktadır. Şu kadar ki, Allah’ın şeytanların
yaptıklarına izni var rızâsı yoktur; meleklerin yaptıklarına ise hem izni hem rızâsı
vardır.
Şeytanların
aldatıcı yaldızlı sözlerine en çok âhirete inanmayanlar kanarlar. Gönülleri ona
doğru meyleder, akar. Onlardan pek hoşlanırlar; meftûn olur, keyf alırlar.
Tevbe edip kendilerine gelmeleri gerekirken, aksine aldatıldıklarının farkında
olmaksızın daha önce işledikleri günahları işlemeye devam ederler. Halbuki
âhirete kesinkes inananlara bunların bir tesiri olmaz; onlar bu yaldızlı
sözlere aldanmazlar; kulluk vazifelerini hakkiyle yerine getirmeye çalışırlar.
Âyet-i
kerîmelerde şu işaretlerin olduğu söylenebilir: Allah’a vuslat yolunda
yürüyenlerin bu uğurda çektikleri belâlar, onları yüksek makamlara ulaştıracak
binekler gibidir. Bu yolda en büyük ve en zor belâ, düşmanların alay
etmeleridir. Manevî yolda en yüksek mertebeye sahip olanlar peygamberler olduğu
için, kâfirlerin onlara olan düşmanlığı da aynı derecede şiddetli olmuştur. Bu
iptilâlar onlar için daimî bir terakki ve mânen yücelme vesilesi halinde
lutfedilmiştir. Âyetteki “insan şeytanları” ifadesi, kötülüğü çok emredici olan
nefs-i emmâre’ye işarettir. O, düşmanların en azgını olduğu için Kur’an’da
geçtiği başka yerlerin aksine burada cinlerden önce zikredilmiştir. Böylece,
nefsin esiri olanların düşmanlığının şeytanlarınkinden daha şiddetli ve başa
çıkılması zor olduğuna işaret edilmiştir. Çünkü insanın kurduğu tuzaklar yanında
şeytanınki zayıf kalır. Bu bakımdan gönül ehli olanlar, nefislerinin esiri
olanların yaldızlı bâtıl sözlerine kulak asmazlar. Aksine düşmanların
düşmanlığı arttıkça Allah dostlarının îmanı daha da güçlenme imkanı bulur. (Bursevî,
Rûhu’l-Beyân, III, 115)
Her türlü düşmanlık karşısında imanın daha da
kuvvetlenmesinin sırrı, yalnızca Allah Teâlâ’yı hâkim olarak tanımak ve O’nun
hükümlerini açıklayan Kur’ân-ı Kerîm’i tüm insanlık hayatının yegane ölçüsü
kılmaktır:
Şeytanlar bu fısıldaşmayı, âhirete inanmayanların gönülleri ona aksın, sonra büsbütün ısınıp ondan zevk alır hâle gelsin ve zâten tabiatleri hâline gelmiş günahları işlemeye devam etsinler diye yaparlar.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Âhirete inanmayanların kalpleri ona (yaldızlı söze) kansın, ondan hoşlansınlar ve işledikleri suçu işlemeye devam etsinler diye (böyle yaparlar).
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
112,113. Aldatmak için birbirlerine cazip sözler fısıldayan cin ve insan şeytanlarını her peygambere düşman yaptık. Bu şeytanlar ahirete inanmayanların kalblerinin o sözlere yönelmesi, ondan hoşnut olması ve kendilerinin işledikleri suçları işlemeleri için böyle yaparlar. Rabbin dileseydi bunu yapamazlardı, sen onları iftiraları ile başbaşa bırak;
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Bir de (şeytanlar), ahirete inanmayanların gönülleri bu yaldızlı sözlere meyletsin, onlardan hoşlansınlar ve işleyecekleri günahları işlesinler diye (bu fısıldamayı yaparlar).
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Bir de ahirete iman etmeyenlerin kalbleri, o yaldızlı söze kansın, ondan hoşlansın ve işledikleri suçları işlemeye devam etsinler diye böyle yaparlar.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Bir de o yaldızlı lâfa Âhırete inanmıyanların gönülleri aksın ve onu hoşlansınlar ve bu ele geçirmekte oldukları varidatı elde etsinler diye öyle yaparlar
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Bir de (bu telkıyni) âhirete inanmazların gönülleri ona ağsın, ondan hoşlansınlar, kazanmakda oldukları (günâhı) onlar ko-kazana dursunlar diye (yapar).
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Bir de (o şeytanlar bu telkini) âhirete inanmayanların gönülleri ona (o yaldızlı sözlere) meyletsin, ondan hoşlansınlar ve onlar işleyici oldukları (günahları)nı işlesinler diye (yaparlar).
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Bir de o yaldızlı lâfa, âhirete inanmıyanların kalbleri meyletsin, ondan hoşlansınlar ve kazanmakta oldukları günahı onlar da kazansınlar diye, öyle yaparlar.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Ve o (yaldızlı) sözlerle ahirete inanmayanların gönülleri ona meyletsin ve ondan hoşlansınlar ve onlar irtikab eder olduklarını irtikab etsinler diye telkin eyler.
11.
Ümit Şimşek Meali
Onlar bunu, âhirete inanmayanların gönülleri o yaldızlı sözlere meyletsin, sonra ondan hoşlansınlar ve işlemekte oldukları kötülükleri işlemeye devam etsinler diye yaparlar.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
To such (deceit) let the hearts of those incline, who have no faith in the hereafter: let them delight in it, and let them earn from it what they may.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. En'âm Sûresi 113. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
Peygamberimizin (s.a.v.) ismi Kur’an-ı Kerim’de beş defa geçmektedir. Peygamberimiz (s.a.v.) Kur’an’da dört defa “Muhammed”, bir defa da “Ahmed” olara ...
Sözlükte “korku namazı” anlamına gelen salâtü'l-havf tabiri fıkıhta düşman, eşkıya, hayvan saldırısı yahut yangın, sel tehlikesi gibi tehditler karşıs ...
Hatim, “Kur’ân-ı Kerîm’i başından sonuna kadar ezberden veya yüzünden okuma” demektir.
Ebû Ümâme radıyallahu anh, ben Resûlullah sallallahu aleyhi ve ...
