En‘âm sûresi çoğunluğun görüşüne göre Mekke’de bir defada
inmiştir. Ancak üç veya altı âyetinin Medine’de indiğine dair bir görüş de
bulunmaktadır. 165 ayettir. Mushaftaki tertibe göre 6, iniş sırasına göre 55.
sûredir. Sûreye isim olan اَلأنْعَامُ
(en‘âm) kelimesi Arapça’da “deve, sığır ve koyun gibi evcil hayvanlar, ceylan,
geyik ve benzeri yabani hayvanlar ve bir takım binek hayvanları” mânasında
kullanılmaktadır. Bu kelime sûrenin 136, 138, 139 ve 142. âyetlerinde altı kez
tekrar edilmiştir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada 6., iniş sırasına göre 55. sûredir. Hicr sûresinden sonra, Sâffât sûresinden önce Mekke’de nâzil olmuştur. Tamamına yakınının Mekke’de indiği hususunda ittifak vardır. Abdullah b. Ömer’e ulaşan bir rivayete göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “En‘âm sûresi bana toplu olarak indi. 70.000 melek tesbih ve hamd sözleriyle bu sûrenin inişine eşlik etti” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağ^r, I, 145). Abdullah b. Abbas’tan aktarılan bir rivayette de Mekke’de “bir defada” indiği teyit edilmiştir (Taberânî, el-Mu‘cemü’l-kebîr, XX, 215). Ancak birkaç âyetinin Medine’de indiğine dair görüşler de vardır (bk. İbn Atıyye, II, 265; Elmalılı, III, 1861).
Konusu
Esasen İslâm’ın inanç esaslarının işlendiği bu sûrede özetle şu
mevzular yer almaktadır:
›Allah’ın
birliğinin delilleri; ilim, irade, kudret gibi sıfatları beyân edilerek şirkin
geçersizliği ve âhirette sebep olacağı vahim neticeleri haber verilir. İslâm
inancını kabul etmeyen kâfirlerin, Kur’an’ın davetine bigâne kaldıkları
takdirde, kendilerinden önceki kâfirlerin uğradıkları hazin akıbete
uğrayacakları ikazı yapılır.
›Peygamberin
tebliğ vazifesi ve bu vazifeyi ifâ ederken kullandığı imkânların sınırlı oluşu,
zengin veya fakir her seviyeden muhatapla münâsebetleri ele alınmakta,
özellikle çevreden gelen baskılar sebebiyle fakir müslümanlara olması gereken
ilginin azaltılmaması istenmektedir.
›Tevhid
mücâdelesinde Resûlullah (s.a.s.) ve etrafındaki müslümanları teselli etmek,
münkirlerden gelecek eziyetlere karşı sabırlı olmaya teşvik etmek ve takip
edilmesi gereken bir tebliğ metodunu öğretmek gayesiyle Hz. İbrâhim’in
putperest kavmiyle olan münâsebetleri, onları şirkten vazgeçirmek için
getirdiği deliller üzerinde durulur. Efendimiz’den önceki bütün peygamberlerin
hep aynı hidâyet yolunun yolcuları oldukları ve insanları bu doğru yola davet
ettikleri, dolayısıyla Peygamberimiz’e düşen vazifenin onların nurlu izinden
yürümek olduğu beyân edilir.
›Bir kısım hayvanlar
ve ziraat mahsulleriyle alakalı olarak putperest Arapların benimsedikleri
yanlış uygulamalar dile getirilip reddedilir ve bu hususta uyulması gereken
İslâmî kâideler açıklanır. Haram ve helâli belirleme yetkisinin sadece Allah’a
ait olduğu ortaya konur.
›Son olarak
ana-babaya iyilik, çocukları öldürmemek, günahları terk etmek, yetim malı
yememek, adâletli olmak ve benzeri gibi İslâm’ın temel ahlâkî esasları tekrar
edilerek tabi olunacak dosdoğru yolun bu olduğu, bütün ilâhî kitapların hep bu
esasları getirdiği, dolayısıyla ölüp âhiret gerçeği ile karşılaşmadan önce bu
esaslara uygun bir şekilde iman ederek sadece Allah için bir kulluk yapmanın
gereği üzerinde durulur. Yaratılmış olmanın ve imtihan edilmenin gayesi de
zaten budur.
Fazileti
En‘âm sûresinin faziletine dâir Allah Resûlü (s.a.s.)’in şöyle
buyurduğu rivayet edilir:
“En‘âm sûresi bana toplu olarak indirildi. Yetmiş bin melek tesbih
ve hamdederek bu sûrenin indirilişine eşlik etti.” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağîr,
I, 145)
“En‘âm sûresi, Kur’ân-ı Kerîm’in en üstün sûrelerinden biridir.” (Dârimî, Fezâilü’l-Kur’ân
17)
160: Kim bir iyilik yaparsa, yaptığının on katıyla mükâfatlandırılacaktır. Kim de bir kötülük yaparsa ancak o kötülüğe denk bir ceza görecektir. Kimseye en küçük bir haksızlık yapılmayacaktır.
TEFSİR:
İyilikler
en az bire on mükâfatlandırılır. Bu, asgari sınırdır. Üst sınırı ise
belirlenmemiştir. Nitekim: “Mallarını Allah yolunda harcayanların misâli,
yedi başak bitiren ve her başakta yüz dâne bulunan bir tek tohumun hâli
gibidir. Allah, dilediğine kat kat fazlasını da verir. Çünkü Allah, lütfu pek
geniş olan ve her şeyi hakkıyla bilendir” (Bakara 2/261) âyetinde bire yedi
yüz ve duruma göre onun katları, yani bire bin dörtyüz, iki bin sekizyüz… va‘dedilmektedir.
Demek ki iyilik güzel bir şeydir ve ilâhî rahmet de nihâyetsiz bir şekilde
geniştir. Herkes ihlas, niyet ve şartlarına uygun yerine getirebilme nispetinde
yaptığı iyiliğin mutlaka birkaç mislini ve en az on katını alacaktır. Şu misâl ne
kadar ibrete şâyandır:
Güney
Arnavutluk’ta fakir bir kadın vardı. Bir kış günü gariban bir çocuğun perişan
hâline dayanamayarak ona bir çift eski partal ayakkabı verdi. Zaman geldi bu
çocuk devşirme usûlüyle Osmanlı sarayına girdi. Orada yükseldi ve Ayaz Paşa
ismiyle meşhur oldu. Ancak Ayaz Paşa eski günlerini unutmamış, o eski
pabuçlarını da bir yere saklamıştı. Paşa olunca bu pabuçların içini altınla
doldurdu ve bir şükran ifadesi olarak o fakir kadına gönderdi. (İlber Ortaylı, Osmanlıyı
Yeniden Keşfetmek, s. 30)
Bu
misâl, muhtâca yardım etmenin dünyevî bir faydasını göstermektedir. Kim bilir
âhiretteki faydası nasıl olacaktır?!.
Günahlar
ve kötülüklere gelince, bunlar affedilmeyip cezalandırılması gerektiği zaman,
fazla değil yapılan kötülüğün tam dengi bir ceza ile cezalandırılır. Hiç
kimseye zerre kadar zulmedilmez, haksızlık yapılmaz. Ne iyilik sahiplerine,
yaptıkları iyilikten eksik mükâfat verilir; ne de kötülük sahiplerine,
kötülüklerinden fazla ceza verilir. İşte Allah’ın dini böyle dosdoğru bir
dindir:
Kim bir iyilik yaparsa, yaptığının on katıyla mükâfatlandırılacaktır. Kim de bir kötülük yaparsa ancak o kötülüğe denk bir ceza görecektir. Kimseye en küçük bir haksızlık yapılmayacaktır.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Kim (Allah huzuruna) iyilikle gelirse ona getirdiğinin on katı vardır. Kim de kötülükle gelirse o sadece getirdiğinin dengiyle cezalandırılır. Onlar haksızlığa uğratılmazlar.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Kim ortaya bir iyilik koyarsa ona on katı verilir; ortaya bir kötülük koyan ise ancak misliyle cezalandırılır; onlara haksızlık yapılmaz.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Kim bir iyilik yaparsa, ona on katı vardır. Kim de bir kötülük yaparsa, o da sadece o kötülüğün misliyle cezalandırılır ve onlara zulmedilmez.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Kim iyilik getirirse, ona o (getirdiği)nin on katı vardır. Kim kötülük getirirse, sadece onun dengiyle cezalandırılır; onlar haksızlığa uğratılmazlar.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Kim bir hasene ile gelirse ona on misli verilir, kim de bir seyyie ile gelirse ona ancak misliyle ceza edilir ve hiç birine haksızlık edilmez
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Kim (Allaha) bir iyilikle, güzellikle gelirse işte ona bunun on katı. Kim de bir kötülükle gelirse bu, o mıkdardan başkasıyle cezalanmaz. Onlar (yâni iyilik edenler de, fenalık yapanlar da) haksızlığa uğratılmazlar.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Kim iyilikle gelirse, artık kendisi için onun (o iyiliğin) on misli vardır! Kim de kötülükle gelirse, bunun üzerine ancak misliyle cezâlandırılır ve onlar haksızlığa uğratılmazlar.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Kim bir hayırlı ve güzel âmelle gelirse, ona, on misli sevap verilir. Kim de bir günah ile gelirse, ona ancak misli ile (günahı kadarla) ceza edilir. Onlar (gerek iyilik gerek kötülük yapanlar) haksızlığa uğratılmaz.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Her kim bir iyilik ile gelirse kendisi için onun on misli vardır. Ve her kim bir kötülük ile gelirse o ancak onun misli ile cezalandırılır. Ve onlar zulme uğramazlar.
11.
Ümit Şimşek Meali
Allah'ın huzuruna bir iyilikle gelene, onun on katı sevap vardır. Kötülükle gelen ise, sadece onun misliyle ceza görür; hiç kimseye haksızlık edilmez.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
He that doeth good shall have ten times as much to his credit: He that doeth evil shall only be recompensed according to his evil: no wrong shall be done unto (any of) them.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. En'âm Sûresi 160. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
