TEFSİR:

Kur’ân-ı Kerîm, çoğu zaman bizlere, akıl ve duyularımızla anlayamayacağımız hâdiselerden bahseder. Bu hâdiselerden biri de, kendilerine iman etmekle sorumlu olduğumuz meleklerin, mü’minlere dua ve istiğfarlarıdır. Burada hususiyle “arşı taşıyan” ve “arşın etrafında bulunan” meleklerin istiğfarı haber verilir.

Arşı taşıyan meleklere “hamele-i arş” denilip bunların sayıları dörttür. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 256) Kıyamet gününde ise bunların sayıları sekiz olacaktır. (Hâkka 69/17)  Arşın korunma ve tedbirine memur olduklarından bu isim kendilerine mecazen verilmiştir. Arşın etrafında bulunanlar ise arşı tavaf eden meleklerdir. Nitekim bunlarla ilgili olarak da: “O gün melekleri de görürsün; arşın etrafını kuşatmış, Rablerini överek tesbih ediyorlar” (Zümer 39/75) buyrulur.

Meleklerin mü’minlere istiğfarından maksat; onlara şefaat etmeleri, onları tevbeye yönlendirmeleri ve onlara bağışlanmayı gerektiren amelleri ilham etmeleridir. Burada meleklerin insanların günahlarını bildiklerine bir işaret; cinsler farklı olsa da imanda ortaklığın nasihat ve şefkati gerekli kıldığına bir tenbih vardır. Zira iman, meleklerle mü’minler arasında en kuvvetli ve en mükemmel bir bağ teşkil etmektedir. (Bursevî, Ruhu’l Beyân, VIII, 157)

Şunu da hadislerden anlıyoruz ki, melekler hem mü’minler için dua ediyor hem de bir mü’minin, yanında olmayan mü’min kardeşi için duasına da âmin diyorlar. Nitekim Resûl-i Ekrem (s.a.s.): “Müslüman, yanında bulunmayan bir kardeşine dua ettiği zaman melek: «Amin! Senin için de bir benzeri olsun» der” buyurmaktadır. (Müslim, Zikir 86-88)

Allah Teâlâ’ya dua ederken uyulması gereken adapla ilgili olarak âyette çok güzel bir usul tâlimi vardır:

Duada önce Allah’a hamd ve senâda bulunulur, sonra talepler dile getirilir. Melekler de mü’minler için bağışlanma isterken önce Cenâb-ı Hakk’ı övgüyle söze başlayarak “Rabbimiz! Senin rahmet ve ilmin her şeyi kuşatmıştır” der, sonra dualarını yaparlar. Peygamberler de dualarında hep aynı usulu takip etmişlerdir. Zaten akıl da dua ederken bu tertibe uyulmasının yerinde ve güzel olacağını gösterir. (Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb, XXVII, 32)

Âyertte Allah’ın rahmet ve ilminin her şeyi kapladığının özellikle belirtilmesi ve ardından mü’minler için istiğfar edilmesi, mağfiretin ve tevbeleri kabulün bu iki sıfatın her birinden kaynaklandığına işaret eder. Buna göre âyetin mânası, “küfür ve günahlardan tevbe edip iman ve itaat yoluna uyduğunu bildiğin kimseleri bağışla” demek olur. Aynı zamanda meleklerin sadece tevbe eden, nefsânî arzuların peşinden gitmeyi bırakıp samimi ve temiz bir niyetle Hak yoluna uyanlar için istiğfar ettikleri anlaşılır. Çünkü melekler, Allah’a ortak koşan, tevbe etmeyip şirkte ısrar edenlerin bağışlanmayacağını bilirler. (İbn Âşûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, XXIV, 91)

Şunu da dikkatten uzak tutmamak gerekir  ki, sadece dille tevbe etmek kurtuluş için yetmez. Bununla birlikte tevbede sebat etmek, amelleri riyadan temizlemek, kalpleri de nefsânî arzuların esaretinden arındırmak lâzımdır.

Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri