Nisâ
sûresi Medine’de nâzil olmuştur, 176 âyettir. İsmini, birinci âyette geçen ve
“kadınlar” mânasına gelen اَلنِّسَاءُ
(Nisâ) kelimesinden alır. Ayrıca bu kelime sûre boyunca sıkça tekrar
edilmektedir. Mushaf tertîbine göre 4, nüzûl sırasına göre 98. sûredir. Kur’ân-ı
Kerîm’in 114 sûresi içinde اَلرِّجَالُ
(ricâl) yani “Erkekler” ismini taşıyan bir sûre olmayıp, “Nisâ” ismiyle anılan
bir sûrenin olması ve sûrede daha çok kadınlarla alakalı konuların ele alınması,
İslâm’ın kadına verdiği değer açısından dikkat çekicidir. Daha önce hep ikinci
planda tutulmuş ve hakları yenmiş kadınları onurlandırmanın ve onları İslâm
toplumu içinde layık oldukları yere oturtmanın açık bir işaretidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada dördüncü, iniş sırasına göre doksan ikinci sûredir. Mümtehine sûresinden sonra, Zil âl’den önce inmiştir. Bakara, Enfâl, Âl-i İmrân, Ahzâb ve Mümtehine sûreleri Medine’de Nisâ’dan önce nâzil olmuştur. Sûrenin, hicretten sonra 5 veya 6. yılda, Müreysî Gazvesi’nde dinî hükümler ve uygulamalar arasına girdiği bilinen teyemmüm âyetini ihtiva etmesi ağırlıklı olarak bu yıllarda indiğini düşündürmektedir. Buhârî’de yer alan (“Ferâiz”, 14) Nisâ sûresinin 176. âyetinin Kur’an’ın son âyeti olduğu yönündeki rivayet dikkate alındığında, başka bazı sûreler gibi bunun da nüzûlünün geniş bir sürede tamamlandığı söylenebilir. Sûrenin hicret günlerinde veya Mekke’de nâzil olduğunu ifade eden rivayetler zayıf bulunmuştur. “Ey insanlar!” hitabıyla başlayan sûrelerin Mekke’de vahyedildiği yönündeki kabulden hareketle ileri sürülen son iddiaya şöyle karşı çıkılmıştır: Medine’de geldiği bilinen birçok âyette benzer hitaplar bulunmaktadır ve Medine’de “ey insanlar!” denildiğinde bununla yalnızca Medineliler kastedilmez; dolayısıyla bu hitap Mekke’de inişin işareti değildir (İbn Âşûr, IV, 212).
Konusu
Sûrede
öncelikle toplumun temeli olan ailenin istikrarı için gereken tavsiye ve
direktifler verilir. Bu açıdan bilhassa nikah ve mirasla alakalı hükümler
açıklanır. Kadından ve kadınların toplum içindeki yerinden bahsedilir.
Kadınlarla erkeklerin aynı asıldan geldiklerine vurgu yapılarak, akrabalık
haklarına riayet emredilir. Emanetin ehline verilmesinin ve adâletin lüzumu
hatırlatılır. Ayrıca vakit namazı, korku namazı, namaz için gerekli taharet ve
teyemmüm gibi konulara temas edilerek insanların sağlam ve sıhhatli bir kulluk
şuuru oluşturmalarında önemli hususlara yer verilir. Mü’minler kendilerini
savunmaya teşvik edilir. Bununla birlikte onlara İslâm’ı tebliğ etmenin
ehemmiyeti de öğretilir. Hicretin hükmü açıklanır. Mü’minlerle “münafıklar, yahudiler
ve müşrikler” arasındaki münâsebetlere ait hükümler getirilir. Yahudilerin bazı
yanlış inanç, tutum ve davranışları tenkit ve tashih edilir. Her şeyin ötesinde
en çok müslüman fert ve toplumu kuvvetlendirme ve sağlam bir birlik oluşturma
gayesiyle, müslüman şahsiyetinin ve ahlâkî karakterinin mükemmel, yüksek ve
güçlü olması yönünde telkinler yapılır.
İbn
Abbas (r.a.) şöyle der:
Nisâ
suresinde bulunan sekiz âyet, bu ümmet için güneşin üzerine doğduğu ve battığı
şeylerin hepsinden hayırlıdır:
“Allah sizi
günahlardan, yanlış yollara gitmekten koruyup affına ve rahmetine yöneltmek
diliyor.…” (Nisâ 4/27)
“Allah sizin
yükünüzü hafifletip dinî hayatı yaşanılır kılmak istiyor. …” (Nisâ 4/28)
“Siz eğer yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız, biz sizin
küçük günahlarınızı örteriz…” (Nisâ 4/31)
“Allah zerre
kadar bile olsa kimseye zulmetmez.” (Nisâ 4/40)
“Allah, kendisine şirk koşulmasını kesinlikle bağışlamaz. Bunun
altındaki günahları ise dilediği kimse için affeder…” (Nisâ 4/48)
“Kim bir kötülük yapar veya
nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, şüphesiz Allah’ı çok
bağışlayıcı ve çok merhamet edici olarak bulur.” (Nisâ 4/110)
“Eğer siz şükredip inanırsanız Allah size ne diye azap etsin.” (Nisâ 4/147)
(İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, I, 448)
Nisâ
sûresi, içerisinde hukukî ve ahlâkî hükümlerin en çok bulunduğu sûrelerden
birisidir. Kulların bütün bu ağır hükümlerin üstesinden gelebilmeleri için
sûreye takvâdan ve Allah’ın her şeyi görüp bildiğinden söz edilerek
başlanmaktadır.
Fazileti
İbn
Abbas (r.a.) şöyle der:
Nisâ
suresinde bulunan sekiz âyet, bu ümmet için güneşin üzerine doğduğu ve battığı
şeylerin hepsinden hayırlıdır:
“Allah sizi
günahlardan, yanlış yollara gitmekten koruyup affına ve rahmetine yöneltmek
diliyor.…” (Nisâ 4/27)
“Allah sizin
yükünüzü hafifletip dinî hayatı yaşanılır kılmak istiyor. …” (Nisâ 4/28)
“Siz eğer yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız, biz sizin
küçük günahlarınızı örteriz…” (Nisâ 4/31)
“Allah zerre
kadar bile olsa kimseye zulmetmez.” (Nisâ 4/40)
“Allah, kendisine şirk koşulmasını kesinlikle bağışlamaz. Bunun
altındaki günahları ise dilediği kimse için affeder…” (Nisâ 4/48)
“Kim bir kötülük yapar veya
nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, şüphesiz Allah’ı çok
bağışlayıcı ve çok merhamet edici olarak bulur.” (Nisâ 4/110)
“Eğer siz şükredip inanırsanız Allah size ne diye azap etsin.” (Nisâ 4/147)
(İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, I, 448)
69: Kim Allah’a ve Peygamber’e itaat ederse, işte onlar Allah’ın kendilerine nimetler verdiği peygamberler, sıddîklar, şehitler ve sâlihlerle beraberdirler. Bunlar ne güzel arkadaştır!
70: Bu, Allah’ın bahşettiği çok büyük bir lutuftur. Ona kimlerin lâyık olduğunu ve bunların derecesini Allah’ın bilmesi yeter!
TEFSİR:
Tamamen
insan fıtratına uygun olan bu emir ve yasaklara itaat etmenin karşılığında da,
diğer âlemde en yüksek mertebelerde bulunacak olan peygamberlerle, sıddıklarla,
şehitler ve sâlihlerle beraberlik vaad edilmektedir. Şu halde Allah’a ve
Rasûlü’ne gerçek mânada itaat edenler, yalnız cennete girmekle kalmayacak, aynı
zamanda orada bu yüce şahsiyetlerle beraber olacaklardır.
Âyette
ilâhî nimetlere nâil oldukları için tebcil ve takdir edilen yüksek rütbeli
bahtiyarlar şunlardır:
›Nebîler: Allah
Teâlâ’nın insanlar arasında seçip vahiy gönderdiği peygamberlerdir.
›Sıddîklar:
“Sıddîk” doğru ve adil olan kimsedir. Her zaman doğruluk ve hak üzere olan,
bütün işlerinde hakkı koruyan ve doğru olan, tüm kalbiyle her zaman hakkın ve adâletin
yanında yer alan, hiçbir zayıflık göstermeksizin tüm haksızlıklara karşı çıkan
kimsedir. Sıddîk olan kimse o derece temiz ve nefsânî kirlerden uzaktır ki,
sadece dostları değil, düşmanları bile ondan tarafsızlık ve adâlet bekler.
Hak
dostlarından Ebû Muhammed Tüsterî (k.s.) der ki:
“Şunlar
sıddîklar zümresinin ahlâkındandır:
›İster doğru, ister yanlış olsun Allah adına yemin etmezler.
›Kimsenin gıybetini yapmazlar ve onların yanında kimsenin gıybeti
yapılmaz.
›Midelerini fazla doyurmazlar.
›Bir şeye söz verdiler mi dönmezler, onu mutlaka yerine
getirirler.” (Velîler Ansiklopedisi, I, 254)
›Şehîdler:
“Şehîd”, bir şeye şâhit olan “tanık” demektir. Aslında, hayatının her alanında
gereğini uygulayarak imana şâhitlik eden kişi şehîddir. Allah yolunda öldürülen
kişiye de şehîd denir. Çünkü o Allah için isteyerek ölümü seçer. Doğru olduğuna
inandığı şey için hayatını feda etmesi, imanındaki ihlâsın açık bir alâmetidir.
Herhangi bir şey hakkında “doğrudur” demesinin, o şeyin gerçekten doğru
olduğuna yeter delil teşkil ettiği kimseler de şehîddir.
›Sâlihler:
“Sâlih” ise itikadında, niyetinde, sözlerinde ve hareketlerinde doğru olan ve
hayatının her yönünde doğruluğu benimseyen kimsedir.
Arkadaşlığa
layık olan en güzel insanlar bunlardır. Dünyada da âhirette de bu gibi
arkadaşlar edinmeye ve onlara yakın olmaya çalışmak zaruridir. Bu hususta
dikkat edilmesi gereken bir kısım incelikler bulunmaktadır. Nitekim Ebû Osman
Hirî’ye, mü’minlere dost ve arkadaş olmanın şartları soruldu. Şöyle açıkladı:
“-
Elinde bulunan maldan din kardeşlerine bol bol dağıtmandır; ancak onların
mallarından bir şey alıp yememen şartıyla…
-
Din kardeşlerine hep uyumlu davranmandır; ancak onlardan senin emrine
uymalarını beklememen şartıyla…
-
Onlara karşı nefsinin hoşgörülü olmasını istemendir; ancak onların, sana karşı
hoşgörülü olmalarını beklememen şartıyla…
-
Bu arada onlardan gelen az olsa dahi, sana verdiklerini çok görmen; senden
onlara giden şeyleri de az bulmandır.” (el-Hadâiku’l-Verdiyye, s. 260)
Hz.
Sevbân ile alakalı şu rivayet hem âyetin iniş sebebini izah etmekte, hem de
âyetin derin mânasının kalplere işlemesini sağlamaktadır:
Resûl-i
Ekrem (s.a.s.)’in bir sohbetinde Sevbân (r.a.), Habîbullâh’a pek derin ve
dalgın bir sûrette bakıyordu. Gâyet de ızdıraplı bir hâli vardı. Öyle ki onun
bu hâli, Âlemlerin Efendisi’nin dikkatini çekti. Merhametle sordu:
“–Yâ Sevbân! Nedir bu hâlin?”
Hz.
Sevbân bu iltifat ile muhabbet çağlayanı hâline gelen sevdâlı gönlüyle şöyle
dedi:
“–Anam,
babam ve bu cânım sana fedâ olsun yâ Resûlallah! Senin hasretin beni öyle yakıp
kavurmaktadır ki, nûrundan ayrı geçirdiğim her an bana ayrı bir hicran
olmaktadır. Dünyada böyle olunca âhirette hâlim nice olur diye dertleniyorum.
Orada siz peygamberlerle beraber olacaksınız. Benim ise, ne olacağım ve nerede
bulunacağım belli değil! Üstelik cennete giremezsem, sizi görmekten tamamen
mahrum kalacağım! Bu hâl beni yakıp kavuruyor ey Allah’ın Rasûlü!”
Bunun
üzerine bu âyetler nâzil oldu. (Vâhidî, Esbâbu’n-nüzûl, s. 168-169)
Peygamber-i
Zîşân (s.a.s.) de, Sevbân ile birlikte ashâb-ı kirâmdan da zaman zaman vâkî
olan bu ve benzeri hicranlı sözlere ve ayrıca kıyâmete kadar gelecek olan
ümmetin muhabbet ve aşk kâfilesinin yanık gönüllerine sürûr dolu bir müjde
sadedinde şöyle buyurdu:
“Kişi, sevdiği ile beraberdir...” (Buhârî,
Edeb 96; Müslim, Birr 165)
Şâir
Necîb ne güzel söyler:
“Rûz-i visâl olsa cihân müddeti kadar
Vakt-i firâkın olmaya bir saati kadar.”
“Dostla
beraber bulunduğumuz bir günlük zaman, dünyanın ömrü kadar uzun olsa, insana
yinde de ayrılığın bir saati kadar uzun görünmez.”
Allah
ve Peygamber sevgisi, sevgilerin en yücesidir. Bu sevgiyi elde etmenin ve
korumanın bedeli ise can ve malı o uğurda verebilmektir. Bu sebeple buyruluyor
ki:
Bu, Allah’ın bahşettiği çok büyük bir lutuftur. Ona kimlerin lâyık olduğunu ve bunların derecesini Allah’ın bilmesi yeter!
2.
Diyanet Vakfı Meali
Bu lütuf Allah'tandır. Bilen olarak Allah yeter.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Bu nimet, Allah'tandır. Bilen olarak Allah yeter.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Bu lütuf Allah’tandır. Hakkıyla bilen olarak Allah yeter.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Bu lütuf Allah'tandır. Bilen olarak Allah yeter.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
İşte bu fazıl, Allahdan: Elverir ki bilen Allah olsun
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Bu, Allahdan bir lutf-ü inâyetdir. (Her şey'i) hakkıyle bilici olarak Allah yeter.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Bu lütuf, Allah'dandır! (Ona mazhar olanı) hakkıyla bilici olarak da Allah yeter!
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
İşte itaatkârlara yapılan bu ihsan Allah'dandır. Her şeyi bilici olarak Allah kâfidir.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
İşte bu fazl, Allah Teâlâ'dandır. Ve Hak Teâlâ bihakkın bilici olarak kâfidir.
11.
Ümit Şimşek Meali
Bu Allah'tan gelen lütuftur. Allah'ın herşeyi biliyor olması ise kâfidir.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
Such is the bounty from Allah. And sufficient is it that Allah knoweth all.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. Nisâ Sûresi 70. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
Hadîd sûresi Medine’de nâzil olmuştur. 29 âyettir. İsmini, 25. âyette geçen ve “demir” mânasına gelen اَلْحَد۪يدُ (hadîd) kelimesinden alır. Mushaf t ...
