Nisâ
sûresi Medine’de nâzil olmuştur, 176 âyettir. İsmini, birinci âyette geçen ve
“kadınlar” mânasına gelen اَلنِّسَاءُ
(Nisâ) kelimesinden alır. Ayrıca bu kelime sûre boyunca sıkça tekrar
edilmektedir. Mushaf tertîbine göre 4, nüzûl sırasına göre 98. sûredir. Kur’ân-ı
Kerîm’in 114 sûresi içinde اَلرِّجَالُ
(ricâl) yani “Erkekler” ismini taşıyan bir sûre olmayıp, “Nisâ” ismiyle anılan
bir sûrenin olması ve sûrede daha çok kadınlarla alakalı konuların ele alınması,
İslâm’ın kadına verdiği değer açısından dikkat çekicidir. Daha önce hep ikinci
planda tutulmuş ve hakları yenmiş kadınları onurlandırmanın ve onları İslâm
toplumu içinde layık oldukları yere oturtmanın açık bir işaretidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada dördüncü, iniş sırasına göre doksan ikinci sûredir. Mümtehine sûresinden sonra, Zil âl’den önce inmiştir. Bakara, Enfâl, Âl-i İmrân, Ahzâb ve Mümtehine sûreleri Medine’de Nisâ’dan önce nâzil olmuştur. Sûrenin, hicretten sonra 5 veya 6. yılda, Müreysî Gazvesi’nde dinî hükümler ve uygulamalar arasına girdiği bilinen teyemmüm âyetini ihtiva etmesi ağırlıklı olarak bu yıllarda indiğini düşündürmektedir. Buhârî’de yer alan (“Ferâiz”, 14) Nisâ sûresinin 176. âyetinin Kur’an’ın son âyeti olduğu yönündeki rivayet dikkate alındığında, başka bazı sûreler gibi bunun da nüzûlünün geniş bir sürede tamamlandığı söylenebilir. Sûrenin hicret günlerinde veya Mekke’de nâzil olduğunu ifade eden rivayetler zayıf bulunmuştur. “Ey insanlar!” hitabıyla başlayan sûrelerin Mekke’de vahyedildiği yönündeki kabulden hareketle ileri sürülen son iddiaya şöyle karşı çıkılmıştır: Medine’de geldiği bilinen birçok âyette benzer hitaplar bulunmaktadır ve Medine’de “ey insanlar!” denildiğinde bununla yalnızca Medineliler kastedilmez; dolayısıyla bu hitap Mekke’de inişin işareti değildir (İbn Âşûr, IV, 212).
Konusu
Sûrede
öncelikle toplumun temeli olan ailenin istikrarı için gereken tavsiye ve
direktifler verilir. Bu açıdan bilhassa nikah ve mirasla alakalı hükümler
açıklanır. Kadından ve kadınların toplum içindeki yerinden bahsedilir.
Kadınlarla erkeklerin aynı asıldan geldiklerine vurgu yapılarak, akrabalık
haklarına riayet emredilir. Emanetin ehline verilmesinin ve adâletin lüzumu
hatırlatılır. Ayrıca vakit namazı, korku namazı, namaz için gerekli taharet ve
teyemmüm gibi konulara temas edilerek insanların sağlam ve sıhhatli bir kulluk
şuuru oluşturmalarında önemli hususlara yer verilir. Mü’minler kendilerini
savunmaya teşvik edilir. Bununla birlikte onlara İslâm’ı tebliğ etmenin
ehemmiyeti de öğretilir. Hicretin hükmü açıklanır. Mü’minlerle “münafıklar, yahudiler
ve müşrikler” arasındaki münâsebetlere ait hükümler getirilir. Yahudilerin bazı
yanlış inanç, tutum ve davranışları tenkit ve tashih edilir. Her şeyin ötesinde
en çok müslüman fert ve toplumu kuvvetlendirme ve sağlam bir birlik oluşturma
gayesiyle, müslüman şahsiyetinin ve ahlâkî karakterinin mükemmel, yüksek ve
güçlü olması yönünde telkinler yapılır.
İbn
Abbas (r.a.) şöyle der:
Nisâ
suresinde bulunan sekiz âyet, bu ümmet için güneşin üzerine doğduğu ve battığı
şeylerin hepsinden hayırlıdır:
“Allah sizi
günahlardan, yanlış yollara gitmekten koruyup affına ve rahmetine yöneltmek
diliyor.…” (Nisâ 4/27)
“Allah sizin
yükünüzü hafifletip dinî hayatı yaşanılır kılmak istiyor. …” (Nisâ 4/28)
“Siz eğer yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız, biz sizin
küçük günahlarınızı örteriz…” (Nisâ 4/31)
“Allah zerre
kadar bile olsa kimseye zulmetmez.” (Nisâ 4/40)
“Allah, kendisine şirk koşulmasını kesinlikle bağışlamaz. Bunun
altındaki günahları ise dilediği kimse için affeder…” (Nisâ 4/48)
“Kim bir kötülük yapar veya
nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, şüphesiz Allah’ı çok
bağışlayıcı ve çok merhamet edici olarak bulur.” (Nisâ 4/110)
“Eğer siz şükredip inanırsanız Allah size ne diye azap etsin.” (Nisâ 4/147)
(İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, I, 448)
Nisâ
sûresi, içerisinde hukukî ve ahlâkî hükümlerin en çok bulunduğu sûrelerden
birisidir. Kulların bütün bu ağır hükümlerin üstesinden gelebilmeleri için
sûreye takvâdan ve Allah’ın her şeyi görüp bildiğinden söz edilerek
başlanmaktadır.
Fazileti
İbn
Abbas (r.a.) şöyle der:
Nisâ
suresinde bulunan sekiz âyet, bu ümmet için güneşin üzerine doğduğu ve battığı
şeylerin hepsinden hayırlıdır:
“Allah sizi
günahlardan, yanlış yollara gitmekten koruyup affına ve rahmetine yöneltmek
diliyor.…” (Nisâ 4/27)
“Allah sizin
yükünüzü hafifletip dinî hayatı yaşanılır kılmak istiyor. …” (Nisâ 4/28)
“Siz eğer yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız, biz sizin
küçük günahlarınızı örteriz…” (Nisâ 4/31)
“Allah zerre
kadar bile olsa kimseye zulmetmez.” (Nisâ 4/40)
“Allah, kendisine şirk koşulmasını kesinlikle bağışlamaz. Bunun
altındaki günahları ise dilediği kimse için affeder…” (Nisâ 4/48)
“Kim bir kötülük yapar veya
nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, şüphesiz Allah’ı çok
bağışlayıcı ve çok merhamet edici olarak bulur.” (Nisâ 4/110)
“Eğer siz şükredip inanırsanız Allah size ne diye azap etsin.” (Nisâ 4/147)
(İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, I, 448)
29: Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda hırsızlık, rüşvet, faiz ve kumar gibi meşrû olmayan yollarla yemeyin. Karşılıklı rızâya dayanan bir ticaret yapmanız ise elbette meşrûdur. Kendi nefislerinizi de öldürmeyin. Doğrusu Allah size karşı çok merhametlidir.
30: Kim haddi aşarak ve haksızlığa saparak yasaklanan bu fiilleri işlerse, şunu bilsin ki, biz onu pek yakında o müthiş cehennem ateşine sokacağız. Bu ise Allah için çok kolaydır.
TEFSİR:
“Meşrû olmayan yollarla yemek”ten maksat, hukuk ve ahlâk dairesinin
doğru kabul etmediği yollardan elde edilen haksız kazançtır. Bu gibi yollar
arasında hırsızlık, gasp, kumar, faiz ve tefecilik, rüşvet sayılabilir. Âyet-i kerîmede
rızık yollarının en genişi olması bakımından ticaret tavsiye edilmekte, ancak
ticaretin de karşılıklı rızâya dayalı olması şart koşulmaktadır. Ticarette
satın alınan malın üzerine konulan kârın müşahhas bir karşılığı olmaması
sebebiyle, ilk nazarda haksız kazanç türlerini andırıyor gibi gözüktüğü için
âyette ticaret bunlardan istisna edilmiştir. Ticaret yapan kişi zahmetlere
katlanarak, emek çekerek, vakit ayırarak yürüttüğü bu faaliyetinde kamuya
yararlı bir hizmet görmekte, insanların ihtiyacı olan malları temin etmektedir.
Ticaretin bilhassa istisna edilerek zikredilmesinde, ticaretin hukuken meşrû
olmasından başka, ekonomik mülahazaların da sözkonusu olduğu söylenebilir. Zira
ticarette sermayenin nemalandırılması esas olduğu için, hazırdan yeme
anlayışının en büyük devası ticaret olduğu gibi, karşılıklı rızâya dayanan bir
ticaret anlayışının hem ferdî, hem millî ekonomiye büyük katkılar
sağlayacağında şüphe yoktur.
Bu
âyetin inişinden sonra sahabîler başkasına ait mallardan yemek hususunda o
kadar titiz davranmaya başlamışlardı ki, bir başkasının yemeğini yemeye bile
çekinir hâle gelmişlerdi. Ancak Nûr suresindeki: “Eş ve çocuklarınızın evlerinde
yemek yemenizde bir sakınca yoktur…” (Nûr 24/61) âyeti onları
rahatlatmıştı. (Taberî, Câmi‘u’l-beyân, V, 43-44)
Şu
ibretli kıssa, haram lokmadan sakınma hususunda insana ne güzel bir yol
göstermektedir:
Birgün
zamanın hükümdarı, Şeyh Rukneddin Alâüddevle’ye bir ceylan getirdi ve “Ye
bundan. Kendi ellerimle yaptığım bir okla babamdan mîras kalan atın sırtında
avladım” deyince Hazret şöyle cevap verdi: “Aklıma bir komutanın Mevlâna
Cemal’e iki kaz getirip: «Bunları ye. Kendi şâhinimle avladım» demesi ve Mevlâna
Cemal’in: «Burada, üzerinde durulması gereken kazlar değil, bu şâhinin hangi
yaşlı kadının tavukları ile beslenip avlanacak kadar güçlendiğidir» diye cevap
vermesi geldi. İşte senin kendi atının üzerinde avladığın bu ceylan her ne
kadar bir av ise de bu atın yemi hangi mazlumun arpasından alındı kimbilir?”
dedi ve ceylanı yemedi.
Hâsılı
her ne kadar günümüzde nadir ve ulaşılması çok zor bir haslet olsa da helâl
rızık talebinde ihtimam göstermek lâzımdır.
“Kendi nefislerinizi öldürmeyin” emri,
genellikle birbirinizi öldürmeyin şeklinde anlaşılmıştır. Bu emir, malların
haksız yoldan yenilmemesi gerektiği buyruğundan hemen sonra gelmesi bakımından
dikkat çekicidir. Ekonomik haksızlık, neticede sosyal problemlere, cinâî
suçlara, asayişsizliklere sebebiyet verecektir. Bu sebeple âyette “mallarınızı
aranızda haksız yollarla yemeyin, meşrû çizgiler içerisinde ticaret yapın, aksi
takdirde çıkacak toplumsal anarşi neticesinde birbirinizi itlaf edersiniz”
denilmiş olmaktadır.
“Kendi
nefislerinizi öldürmeyin” ibaresi, “canınıza doğrudan veya dolaylı yollarla
kıymayın, kendinizi tehlikeye atmayın” şeklinde de anlaşılmıştır. Nitekim
Resulullah (s.a.v.) döneminde Amr b. Âs, başından geçen bir hadisede bunu böyle
anladığını göstermiştir. Amr b. Âs anlatıyor: “Resulullah (s.a.v.) beni
Zâtü’s-Selâsil gazvesine göndermişti. Çok soğuk bir gecede ihtilam oldum.
Kendime acıdım, gusletmek yerine teyemmümle arkadaşlarıma sabah namazını
kıldırdım. Medine’ye döndüğümde durumu Resulullah’a anlattım. Bana dedi ki: «Ey
Amr! Ashâbına cünüpken namaz mı kıldırdın?» «Evet yâ Resulallah» dedim,
«Gusletseydim helak olmaktan korkmuştum» ve Allah Teâlâ’nın «Kendi nefislerinizi de öldürmeyin. Doğrusu
Allah size karşı çok merhametlidir»
(Nisâ 4/29) buyruğunu okudum. Resulullah güldü, bir şey demedi.” (Ebû Dâvûd,
Tahâre 124; Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 203)
Her
kim kendi canına veya hukukî sebeplerle idam yahut meşrû müdafaa gibi geçerli
bir sebep olmaksızın bir insanın canına haksız bir yolla kıyarsa, onun gidip
varacağı yer ateştir. Böylelerini ateşle cezalandırmak Allah için çok kolaydır.
Resûlullah
(s.a.s.) buyurur:
“Kim kendini dağdan atıp öldürürse o cehennem ateşinde sürekli
olarak yuvarlanır durur. Kim zehir içip kendisini öldürürse cehennem ateşi
içinde elindeki zehiri sürekli içer durur. Kim kendisini bir demir parçasıyla
öldürürse cehennem ateşi içinde sürekli olarak o demir parçasını karnına
sokar.”
(Buhârî, Cenâiz 83; Müslim, İman 175)
Resûlullah
(s.a.s.) geçmişte yaşanmış şöyle ibretli bir hâdise nakleder:
“Sizden önceki ümmetlerden birinde
bir adamın yarası vardı. Bundan dolayı rahatsızlandı ve bir bıçak çıkarıp elini
kopardı. Fakat elinden o kadar kan aktı ki sonunda öldü. Allah Teâlâ bunun
üzerine şöyle buyurdu: «Kulum nefsine kıymakta benden aceleci davrandı. Ben de
ona cenneti haram kıldım.»” (Buhârî, Enbiyâ’ 50; Müslim, İman 181)
Allah Teâlâ’nın kahır ve cezasını anlatan bu
bilgilerden sonra mü’minlere bir rahmet esintisi olarak şu müjde geliyor:
Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda hırsızlık, rüşvet, faiz ve kumar gibi meşrû olmayan yollarla yemeyin. Karşılıklı rızâya dayanan bir ticaret yapmanız ise elbette meşrûdur. Kendi nefislerinizi de öldürmeyin. Doğrusu Allah size karşı çok merhametlidir.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Ey iman edenler! Karşılıklı rızaya dayanan ticaret olması hali müstesna, mallarınızı, bâtıl (haksız ve haram yollar) ile aranızda (alıp vererek) yemeyin. Ve kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah, sizi esirgeyecektir.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Ey İnananlar! Mallarınızı aranızda haksızlıkla değil, karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle yeyin, haram ile nefsinizi mahvetmeyin. Allah şüphesiz ki size merhamet eder.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle olursa başka. Kendinizi helâk etmeyin. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda haksızlıkla yemeyin. Ancak kendi rızanızla yaptığınız ticaretle yemeniz helaldir. Birbirinizin canına kıymayın. Şüphesiz Allah, size karşı çok merhametlidir.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Ey o bütün iyman edenler! Mallarınız aranızda batıl behanelerle yemeyin, kendiliğinizden rızalaşarak akdettiğiniz bir ticaret olmak başka, kendilerinizi öldürmeyin de, Allah size cidden bir rahîm bulunuyor
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Ey îman edenler, birbirinizin mallarınızı haram sebeblerle yemeyin. Meğer ki (o mallar) sizden karşılıklı bir rızaadan (doğan) bir ticâret (malı) ola. Kendilerinizi öldürmeyin. Şübhe yok ki Allah sizi çok esirgeyicidir.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Ey îmân edenler! Kendiliğinizden anlaşarak yaptığınız bir ticâret olması müstesnâ, mallarınızı aranızda bâtıl (haram yollar)la yemeyin ve nefislerinizi (kendinizi ve birbirinizi)öldürmeyin! Şübhesiz ki Allah, size karşı çok merhametlidir.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Ey iman edenler! Mallarınızı, aranızda bâtıl sebeplerle yemeyin. Ancak birbirinizden hoşnud olarak ticaret yolu ile olmak başka. Herhangi bir sebeple nefislerinizi öldürmeyin. Şüphesiz ki Allah çok merhametlidir.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Ey imân etmiş olanlar! Mallarınızı aranızda bâtıl yere yemeyiniz. Meğer ki karşılklı rızayla yapıları bir ticaret olsun. Ve kendinizi de öldür-eyiniz. Şüphe yok ki Allah Teâlâ sizlere rahîmdir.
11.
Ümit Şimşek Meali
Ey iman edenler! Birbirinizin malını haksız şekilde yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yaptığınız ticaret müstesnadır. Nefislerinizi öldürmeyin. Muhakkak ki Allah size karşı pek merhametlidir.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
O ye who believe! Eat not up your property among yourselves in vanities: But let there be amongst you Traffic and trade by mutual good-will: Nor kill (or destroy) yourselves: for verily Allah hath been to you Most Merciful!
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. Nisâ Sûresi 29. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
Her vesileyle kullarını hayra teşvik eden Rabbimiz, kullarına iyiliği öğretmek üzere şöyle buyuruyor:
KUR’AN’IN ÖZETİ SAYILAN AYET-İ KERİME
“İyilik, ...
Rahmân sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 78 âyettir. İsmini 1. âyette geçen Allah Teâlâ’nın اَلرَّحْمٰنُ (Rahmân) ism-i şerîfinden alır. Bu isim, sûren ...
