Nisâ
sûresi Medine’de nâzil olmuştur, 176 âyettir. İsmini, birinci âyette geçen ve
“kadınlar” mânasına gelen اَلنِّسَاءُ
(Nisâ) kelimesinden alır. Ayrıca bu kelime sûre boyunca sıkça tekrar
edilmektedir. Mushaf tertîbine göre 4, nüzûl sırasına göre 98. sûredir. Kur’ân-ı
Kerîm’in 114 sûresi içinde اَلرِّجَالُ
(ricâl) yani “Erkekler” ismini taşıyan bir sûre olmayıp, “Nisâ” ismiyle anılan
bir sûrenin olması ve sûrede daha çok kadınlarla alakalı konuların ele alınması,
İslâm’ın kadına verdiği değer açısından dikkat çekicidir. Daha önce hep ikinci
planda tutulmuş ve hakları yenmiş kadınları onurlandırmanın ve onları İslâm
toplumu içinde layık oldukları yere oturtmanın açık bir işaretidir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada dördüncü, iniş sırasına göre doksan ikinci sûredir. Mümtehine sûresinden sonra, Zil âl’den önce inmiştir. Bakara, Enfâl, Âl-i İmrân, Ahzâb ve Mümtehine sûreleri Medine’de Nisâ’dan önce nâzil olmuştur. Sûrenin, hicretten sonra 5 veya 6. yılda, Müreysî Gazvesi’nde dinî hükümler ve uygulamalar arasına girdiği bilinen teyemmüm âyetini ihtiva etmesi ağırlıklı olarak bu yıllarda indiğini düşündürmektedir. Buhârî’de yer alan (“Ferâiz”, 14) Nisâ sûresinin 176. âyetinin Kur’an’ın son âyeti olduğu yönündeki rivayet dikkate alındığında, başka bazı sûreler gibi bunun da nüzûlünün geniş bir sürede tamamlandığı söylenebilir. Sûrenin hicret günlerinde veya Mekke’de nâzil olduğunu ifade eden rivayetler zayıf bulunmuştur. “Ey insanlar!” hitabıyla başlayan sûrelerin Mekke’de vahyedildiği yönündeki kabulden hareketle ileri sürülen son iddiaya şöyle karşı çıkılmıştır: Medine’de geldiği bilinen birçok âyette benzer hitaplar bulunmaktadır ve Medine’de “ey insanlar!” denildiğinde bununla yalnızca Medineliler kastedilmez; dolayısıyla bu hitap Mekke’de inişin işareti değildir (İbn Âşûr, IV, 212).
Konusu
Sûrede
öncelikle toplumun temeli olan ailenin istikrarı için gereken tavsiye ve
direktifler verilir. Bu açıdan bilhassa nikah ve mirasla alakalı hükümler
açıklanır. Kadından ve kadınların toplum içindeki yerinden bahsedilir.
Kadınlarla erkeklerin aynı asıldan geldiklerine vurgu yapılarak, akrabalık
haklarına riayet emredilir. Emanetin ehline verilmesinin ve adâletin lüzumu
hatırlatılır. Ayrıca vakit namazı, korku namazı, namaz için gerekli taharet ve
teyemmüm gibi konulara temas edilerek insanların sağlam ve sıhhatli bir kulluk
şuuru oluşturmalarında önemli hususlara yer verilir. Mü’minler kendilerini
savunmaya teşvik edilir. Bununla birlikte onlara İslâm’ı tebliğ etmenin
ehemmiyeti de öğretilir. Hicretin hükmü açıklanır. Mü’minlerle “münafıklar, yahudiler
ve müşrikler” arasındaki münâsebetlere ait hükümler getirilir. Yahudilerin bazı
yanlış inanç, tutum ve davranışları tenkit ve tashih edilir. Her şeyin ötesinde
en çok müslüman fert ve toplumu kuvvetlendirme ve sağlam bir birlik oluşturma
gayesiyle, müslüman şahsiyetinin ve ahlâkî karakterinin mükemmel, yüksek ve
güçlü olması yönünde telkinler yapılır.
İbn
Abbas (r.a.) şöyle der:
Nisâ
suresinde bulunan sekiz âyet, bu ümmet için güneşin üzerine doğduğu ve battığı
şeylerin hepsinden hayırlıdır:
“Allah sizi
günahlardan, yanlış yollara gitmekten koruyup affına ve rahmetine yöneltmek
diliyor.…” (Nisâ 4/27)
“Allah sizin
yükünüzü hafifletip dinî hayatı yaşanılır kılmak istiyor. …” (Nisâ 4/28)
“Siz eğer yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız, biz sizin
küçük günahlarınızı örteriz…” (Nisâ 4/31)
“Allah zerre
kadar bile olsa kimseye zulmetmez.” (Nisâ 4/40)
“Allah, kendisine şirk koşulmasını kesinlikle bağışlamaz. Bunun
altındaki günahları ise dilediği kimse için affeder…” (Nisâ 4/48)
“Kim bir kötülük yapar veya
nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, şüphesiz Allah’ı çok
bağışlayıcı ve çok merhamet edici olarak bulur.” (Nisâ 4/110)
“Eğer siz şükredip inanırsanız Allah size ne diye azap etsin.” (Nisâ 4/147)
(İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, I, 448)
Nisâ
sûresi, içerisinde hukukî ve ahlâkî hükümlerin en çok bulunduğu sûrelerden
birisidir. Kulların bütün bu ağır hükümlerin üstesinden gelebilmeleri için
sûreye takvâdan ve Allah’ın her şeyi görüp bildiğinden söz edilerek
başlanmaktadır.
Fazileti
İbn
Abbas (r.a.) şöyle der:
Nisâ
suresinde bulunan sekiz âyet, bu ümmet için güneşin üzerine doğduğu ve battığı
şeylerin hepsinden hayırlıdır:
“Allah sizi
günahlardan, yanlış yollara gitmekten koruyup affına ve rahmetine yöneltmek
diliyor.…” (Nisâ 4/27)
“Allah sizin
yükünüzü hafifletip dinî hayatı yaşanılır kılmak istiyor. …” (Nisâ 4/28)
“Siz eğer yasaklanan büyük günahlardan sakınırsanız, biz sizin
küçük günahlarınızı örteriz…” (Nisâ 4/31)
“Allah zerre
kadar bile olsa kimseye zulmetmez.” (Nisâ 4/40)
“Allah, kendisine şirk koşulmasını kesinlikle bağışlamaz. Bunun
altındaki günahları ise dilediği kimse için affeder…” (Nisâ 4/48)
“Kim bir kötülük yapar veya
nefsine zulmeder de sonra Allah’tan bağışlanma dilerse, şüphesiz Allah’ı çok
bağışlayıcı ve çok merhamet edici olarak bulur.” (Nisâ 4/110)
“Eğer siz şükredip inanırsanız Allah size ne diye azap etsin.” (Nisâ 4/147)
(İbn Kesîr, Tefsîru’l-Kur’ân, I, 448)
3: Yetim kızlarla evlenip de, adâletli davranamayacağınızdan korkarsanız, o zaman onları değil, size helâl olup hoşunuza giden kadınlardan birini, hatta bunlardan iki, üç veya dördünü birden nikâhlayabilirsiniz. Şâyet bunlar arasında da adâleti sağlayamayacağınızdan endişe ederseniz, o zaman sadece bir kadınla evlenin veya sahip olduğunuz câriyelerle yetinin. Böyle davranmanız, zulme ve haksızlığa meyletmemeniz için en uygun yoldur.
TEFSİR:
Yetimlerin haklarını gözetip koruyan veli, onların evliliğiyle ilgili
hususlarda, eğer meşrû bir mazeret yoksa kendisi damat adayı olabilir. O, ister
kendisi isterse başkası olsun, evlilikle ilgili şartlar hususunda da doğrudan
söz sahibidir. Bir velî, velâyeti altındaki yetîm kızla bizzat evlenmek
isterse, yetîm kızın başka bir koruyucusu olmadığı için, bütün tasarruf yetkisi
o veliye ait olmaktadır. Bu noktada da hakkın kötüye kullanılması ve yetim
hakkının zâyi olması ihtimali yüksektir. Nitekim bu âyetler geldiği sırada ve
ondan önce bazı kişiler, velâyetleri altındaki yetîm kızları, sevmedikleri
halde yalnızca mallarına rağbet ettikleri için nikahlarına alırlar, bu kızlara
iyi davranmazlar, miraslarını yemek için ölmelerini isterlerdi. Bu âyetle böyle
davranmaları yasaklanmıştır.
Hz. Aişe, bu âyetin iniş sebebiyle ilgili olarak şöyle der:
“Bir erkeğin yanında bir yetîm kız bulunur ve bu erkek onun hem
velîsi hem vârisi olur. Yetîmin malı vardır ve o erkekten başka da ne onu
müdafaa edebilecek ne de nikahlanmasına vesile olabilecek başka kimse vardır.
Yetîm kızın tek velîsi olan bu erkek onun malına tamah ederek, malına kimsenin
ortak olmaması için kızı evlendirmez, ona iyi davranmaz, zorbalık yapar.” (bk. Buhârî,
Tefsir 4/1) İşte bu âyet-i kerîme velâyet altındaki yetim kızlar dışında
dünyada evlenilebilecek birçok kadın bulunduğuna işaret etmekte ve hakkın
kötüye kullanılması ihtimaline karşı, velayet altındaki yetim kızlar yerine
başka kadınlarla evlilik tavsiyesinde bulunmakta, yetim kızlara eziyet edilmemesini
ferman buyurmaktadır.
Bu âyet-i kerîme inince insanlar Peygamberimiz (s.a.s.)’e fetva
sordular. Bunun üzerine şu âyet-i kerîme nâzil oldu:
“Kadınlar hakkındaki dinî hükümleri açıklamanı istiyorlar. De ki:
«Allah, onlar hakkındaki hükmünü açıklıyor: Kitap’ta size okunan âyetler;
kendilerine verilmesi gereken miras, mehir gibi şeyleri vermediğiniz, üstelik
güzel ve zenginse nikahlamak istediğiniz, miraslarını kaybetmemek için
başkalarıyla nikahlamak istemediğiniz yetim kızlar, çaresiz kalmış çocuklar
hakkında ve yetimlere karşı adâleti yerine getirmeniz hususunda gerekli hükmü
vermektedir. İyilik olarak her ne yaparsanız, mutlaka Allah onu bilmektedir.»” (Nisâ 4/127)
Hz. Âişe, bu âyete dayanarak, sırf malı için yetim kızlarla
evlenmenin haram kılındığını söylemektedir. (bk. Buhârî, Tefsir 4/1)
Âyet-i kerîme yetimler hakkında adâlet yapamamaktan korkulması
halinde, harama düşülmemesi için diğer kadınlarla evlenilmesini tavsiye
etmektedir. Çok evlilik meselesine ise, doğrudan yetimlerle ilgili hükümleri
bildirmeyi hedefleyen, evlilik yoluyla da olsa yetimlerin mallarını yemeyi
yasaklayan bir ibarenin içerisinde, dolaylı olarak temas etmektedir. Âyet-i kerîmeden
anlaşılan şudur: Genellikle insan fıtratına ve aile huzuruna uygun olan tek
kadınla evlenmektir. Bilhassa eşler arasında meşrû ve makul çerçevede adâleti
sağlayamama endişesi durumunda tek kadınla evlenilmesi gerekir. Böyle bir
durumda birden çok evlilik, bile bile zulüm ve haksızlığa sebep olacağı için
kesinlikle yasaktır. Ancak âyet-i kerîme açık bir şekilde birden fazla iki, üç
ve dört kadınla aynı anda evliliğe izin vermektedir. İnsan ve toplum hayatında
buna ihtiyacın olduğu bilinmektedir. Bilhassa erkek nüfusun azaldığı içtimâî
kargaşa ve savaş dönemlerinde bu izin cemiyet planında çok büyük bir ehemmiyet
kazanır. Ferdî ihtiyaçları dikkate aldığımızda da, her şart altında tek kadınla
evlilik mecbur tutulduğu takdirde eşlerin ayrılmasını gerektirecek olan
hastalık, kısırlık ve benzeri bazı hususi durumların, çok evlilik izni
sayesinde ayrılık olmaksızın çözümlenebildiği görülmektedir.
Günümüzde tek kadınla evlilik sanki tarih boyunca uygulanan ve
öbür türlüsü düşünülemeyecek tek normal yolmuş gibi takdim edilmekle birlikte,
aslında en başından beri çok evlilik insanlık tarihinin ayrılmaz bir parçası
olmuştur. Çok eşliliği kabul etmeyen günümüz Batı toplumlarında birden fazla
kadınla kanun dışı kurulan beraberlikler çok yaygındır. Kaldı ki, yapılan
araştırmalara göre, çok evliliğin serbest olduğu Osmanlı devletinde yüzyıllar
boyunca ve büyük bir coğrafyada, birden fazla eşi olan erkek sayısı, tek
eşlilere göre çok az bir nispette kalmıştır. Dolayısıyla âyet tek evliliği asıl
olarak kabul etmekle birlikte, fıtrata uygun biçimde, gerekli durumlar için çok
evlilik kapısını da açık bırakmaktadır. Ancak bu iznin, eşleri arasında adâleti
sağlayabilecek durumda olan erkekler için söz konusu olduğu da unutulmamalıdır.
Ancak söz konusu adâlet, mutlak adâlet değil, meşrû, marûf ve makûl şartlar
içinde sağlanacak adâlettir. Nitekim bu sûrenin 129. âyetinde aynı konuya
temasla şöyle buyrulur:
“Ne kadar isteseniz de eşleriniz arasında adâleti sağlamaya güç
yetiremezsiniz. Hiç olmasa birine büsbütün meyledip, diğerini ne kocalı ne de
kocasız bir halde askıda bırakmayın. Eğer yanlış davranışlarınızı düzeltir ve
birbirinize haksızlık etmekten sakınırsanız, şüphesiz Allah çok bağışlayıcı ve
engin merhamet sahibidir.”
Âyetin “ikişer, üçer, dörder” şeklindeki ifade tarzı, aynı anda
nikah altında bulundurulabilecek hanım sayısını tayin eder. Buna göre bir erkek
aynı anda en fazla dört hanımı nikâhı altında bulundurabilir. Nitekim Resûlullah
(s.a.s.), müslüman olduğu zaman on hanımı bulunan Sakifli Gaylan b. Ümeyye’ye: “Sen
bunlardan dört tanesini seç, diğerlerinden ayrıl!” buyurmuştur. (Muvatta, Talâk
76; Tirmizî, Nikâh 33)
Şimdi de evlilikte mehir konusunu hükme bağlamak üzere buyruluyor
ki:
Yetim kızlarla evlenip de, adâletli davranamayacağınızdan korkarsanız, o zaman onları değil, size helâl olup hoşunuza giden kadınlardan birini, hatta bunlardan iki, üç veya dördünü birden nikâhlayabilirsiniz. Şâyet bunlar arasında da adâleti sağlayamayacağınızdan endişe ederseniz, o zaman sadece bir kadınla evlenin veya sahip olduğunuz câriyelerle yetinin. Böyle davranmanız, zulme ve haksızlığa meyletmemeniz için en uygun yoldur.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Eğer (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) yetimlerin haklarına riayet edememekten korkarsanız beğendiğiniz (veya size helâl olan) kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın. Haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın; yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Eğer, velisi olduğunuz mal sahibi yetim kızlarla evlenmekle onlara haksızlık yapmaktan korkarsanız onlarla değil, hoşunuza giden başka kadınlarla iki, üç ve dörde kadar evlenebilirsiniz; şayet, aralarında adaletsizlik yapmaktan korkarsanız bir tane almalısınız veya sahip olduğunuz ile yetinmelisiniz. Doğru yoldan sapmamanız için en uygunu budur.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Eğer, (velisi olduğunuz) yetim kızlar (ile evlenip onlar) hakkında adaletsizlik etmekten korkarsanız, (onları değil), size helâl olan (başka) kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikâhlayın. Eğer (o kadınlar arasında da) adaletli davranmayacağınızdan korkarsanız, o taktirde bir tane alın veya sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için daha uygundur.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Eğer öksüz kızlarla evlendiğinizde onlara karşı adaletli davranamamaktan korkarsanız, hoşunuza giden diğer kadınlardan iki, üç ve dörde kadar evlenebilirsiniz. Eğer adaleti gözetmemekten korkarsanız, o zaman bir tane ile veya elinizin altındakiyle (sahip olduğunuz câriye ile) yetinin. Doğruluktan ayrılmamak için bu daha elverişlidir.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
eğer yetimlerin haklarını gözetemiyeceğinizden korkarsanız size halâl olan kadınlardan ikişer, üçer, dörder nikâh edin ve eğer bu surette adalet yapamıyacağınızdan korkarsanız o zaman bir tane veya milkiniz cariye alın, ağmamanız için bu daha muvafıktır
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Eğer yetîm kızlar hakkında (adaleti yerine getiremeyeceğinizden) korkarsanız sizin için helâl olan (diğer) kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikâh edin. Şâyed (bu suretle de) adalet yapamayacağınızdan endîşe ederseniz o zaman bir (dâne ile), yahud mâlik olduğunuz câriye (ile iktifa edin). Bu (tek zevce veya cariye) sizin (Hakdan) eğrilib sapmamanıza daha yakındır.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Eğer yetim olan (kız)lar hakkında (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) adâletli olamayacağınızdan korkarsanız, o hâlde size helâl olan (başka) kadınlardan iki(nci), üç(üncü)ve (en çok) dörd(üncü hanımınız) olmak üzere nikâhlayın! Buna rağmen (onların da aralarında) adâletli olamayacağınızdan korkarsanız, artık bir tek (hanım) veya sâhib olduğunuz câriyeler (ile yetinin)! Bu, haksızlık etmemenize daha yakındır.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Eğer yetim kızların haklarını (kendileri ile evlendiğiniz takdirde) gözetemiyeceğinizden korkarsanız size helâl olan diğer kadınlardan ikişer ikişer, üçer üçer, dörder dörder nikâh edin; ve eğer bu şekilde de âdalet yapamıyacağınızdan korkarsanız bir tane seçin yahut sahip olduğunuz cariyelerle yetinmeniz adâletten çıkmamanıza daha yakındır.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Eğer yetim kızlar hakkında adâlete riâyet edemiyeceğinizden korkarsanız sizin için helâl olan kadınlardan ikişer, üçer veya dörder nikah ediniz. Ve eğer adâlet yapamayacağınızdan korkarsanız artık bir zevce ile veya mâlik olduğunuz cariye ile (iktifa ediniz). Çünkü bu sizin için adâletten sapmamanıza daha yakındır.
11.
Ümit Şimşek Meali
Yetimlerin haklarını gözetemeyeceğinizden endişelenirseniz, size helâl olan diğer kadınlardan iki, üç veya dörde kadar nikâh edersiniz. Eğer aralarında adaletle davranamayacağınızdan endişe ederseniz, bir tane ile veya elinizin altında bulunanlarla yetinin. Adaletten ayrılmamanız için bu daha uygundur.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
If ye fear that ye shall not be able to deal justly with the orphans, Marry women of your choice, Two or three or four; but if ye fear that ye shall not be able to deal justly (with them), then only one, or (a captive) that your right hands possess, that will be more suitable, to prevent you from doing injustice.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. Nisâ Sûresi 3. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
Hadîd sûresi Medine’de nâzil olmuştur. 29 âyettir. İsmini, 25. âyette geçen ve “demir” mânasına gelen اَلْحَد۪يدُ (hadîd) kelimesinden alır. Mushaf t ...
