TEFSİR:

Kur’an konuşan nasihatçidir; insanın dünya ve âhiret faydasına ne varsa onları yapmayı, zararına olan şeyleri de terk etmeyi öğütler. Bütün şartlarına dikkat ederek hakkiyle kılınan namaz da insanı her türlü hayasızlıktan, çirkinlik ve edepsizlikten, dînin ve akl-ı selîmin kabul etmediği şeylerden, bütün kötülüklerden engeller. Onda böyle bir şuur ve dikkatin oluşmasına yardım eder.

Bir gün Resûlullah (s.a.s.) ashâbına:

 “–Ne dersiniz? Birinizin kapısının önünde bir nehir aksa, o kimse her gün bu nehirde beş defa yıkansa, vücûdunda kirden bir eser kalır mı?” diye sorunca Ashâb-ı kirâm:

“–O kimsede kirden hiçbir iz kalmaz” dediler. Bunun üzerine Nebiyy-i Ekrem (s.a.s.):

“–Beş vakit namaz da işte bunun gibidir. Allah beş vakit namazla günahları silip yok eder” buyurdu. (Müslim, Mesâcid 283; Buhârî, Mevâkît 6)

Çünkü namaz kılan kişi kıbleye yönelip Rabbine ibâdet niyetiyle huşû‘ ve zillet içinde eğilince Allah’ın huzurunda bulunduğunu anlar. Rab­binin her halini görüp gözettiğini hatırlar. Cenâb-ı Hakk’ın murâkabesi altında olduğunu yakından hisseder. Bu hissiyâtın heybet ve korkusu onun azaları üzerinde tesirini gösterir. Bu şekilde kıldığı bir namazdan daha aradan fazla bir vakit geç­meden yeni bir namazın gölgesi üzerine düşer. Bu kez öncekinden daha gü­zel bir halet-i rûhiye içinde sıradaki namazı kılar. Böylece kul, kıldığı namaz sâyesinde küçük günahlardan arındığını bilip sevinirken, aynı zamanda büyük günahlara düşmemek için de bir irade eğitimi almış olur. Hâsılı hakkıyla kılınan namaz, sahibine rûhî bir olgunluk kazandırır ve kalbinin huşû ile dolmasını sağlar. Kalbi huşû ile dolan kişi de Allah’ın râzı olmadığı şeylerden büyük bir titizlikle sakınır ve böylece günahlardan arınır.

Selef-i sâlihîn (r.h.), namaza kalktıklarında titrer, ren­kleri sararırdı. Onlardan birine bunun sebebi sorulduğunda şöyle cevap vermiştir:

“Ben namazda Yüce Al­lah’ın huzurunda duruyorum. Dünya sultanları karşısında bile insanlar böyle davranırken, titreyip sararırken, bütün hükümdarların mutlak hakimi olan Allah huzu­runda başka nasıl davranabilirim?” (Kurtubî, el-Câmi‘, XIII, 348)

Yine Hz. Ali’ye:

“–Ey mü’minlerin emîri! Namaz vakti gelince niçin yüzünüzün rengi değişiyor ve titremeye başlıyorsunuz?” diye sordular. Şöyle cevap verdi:

“–Yerin ve göğün kaldıramadığı, dağların taşımaktan âciz kaldığı bir emâneti edâ etme zamanı gelmiştir. Onu kusursuz olarak yapabilecek miyim, yapamayacak mıyım, bilemiyorum.”

Peygamberimiz (s.a.s.)’in torunu Hz. Hasan’ın, abdest esnâsında rengi değişirdi. Bunu gören bir kimse:

“–Yâ Hasan! Abdest alırken niçin böyle sararıp soluyorsun?” diye sordu. O da şöyle cevap verdi:

“–Yegâne kudret sahibi, Azîz ve Celîl olan Allah’ın huzûruna çıkma vakti gelmiştir.”

Âyet-i kerîmenin, “Allah’ı zikretmek ise en büyük ibâdettir” (Ankebût 29/45) kısmı pek şumüllü bir muhtevâya sahiptir. Bu ifadede hem kulun Allah’ı zikretmesini, hem de Allah’ın kulunu zikretmesini anlamak mümkündür. Buna göre âyetten şu mânalar anlaşılabilir:

  Allah’ın zikri, yaratıkların zikrinden daha büyüktür. Çünkü Allah’ın zikri kadîm, yaratıkların zikri ise sonradandır.

  Allah’ın, kullarını övgü, sevap ve mükâfâtla anması, kulların ibâdet ve namazlarla O’nu zikretmesinden çok daha büyüktür.

  Kılınan namazlar içinde ve okunan Kur’ân-ı Kerîm’de Allah’ı zikretmek kullar için her şeyden daha faziletlidir.

  Namazın hayâsızlık ve kötü şeylerden alıkoy­masının devamıyla birlikte Allah’ı zikretmek en büyüktür.

  Haram kılınan şeylerle karşılaşıldığında Allah’ı hatırla­yarak, o haramı terk etmek zikrin en büyüğüdür.

  Allah’ı zikretmek, hatırdan çıkarmamak insanı günahlardan korur. Çünkü Allah’ı zikredip unutmayan kimse O’nun emirlerine aykırı davranmaz.

  Allah’ı zikret­mek mutlak olarak en büyüktür. İnsanı gerçekte hayâsızlıktan ve kötülüklerden alı­koyan budur. İster namazda olsun, ister namazın dışında olsun en kıymetli husus, Allah’ı hatırda tutmaktır.

Allah Resûlü (s.a.s.) buyurur:

“Rabbini zikredenle zikretmeyen arasındaki fark, ölüyle diri arasındaki fark gibidir.” (Buhârî, Deavât 65)

Rivayete göre bir kişi Peygamber Efendimiz’e geldi ve:

“–Hangi cihâdın ecri daha büyüktür?” diye sordu. Resûlullah (s.a.s.):

“–Allah Teâlâ’yı en çok zikredenlerinki!” buyurdu. O zât:

“–Hangi oruçlunun ecri daha büyüktür?” diye sordu. Efendimiz (s.a.s.):

“–Allah Teâlâ’yı en çok zikredenlerinki!” buyurdu. Bundan sonra o sahâbî namaz kılan, zekât veren, hacca giden ve sadaka verenler için de aynı soruyu tekrarladı. Fahr-i Kâinat Efendimiz bunların hepsi için de:

“–Allah Teâlâ’yı en çok zikredenlerinki!” cevabını verdi. Bunun üzerine Ebû Bekir (r.a.), Hz. Ömer’e:

“–Ey Ebû Hafs! Allah’ı zikredenler, hayrın tümünü alıp götürdü!” dedi. Bunu duyan Resûlullah (s.a.s.), onlara doğru yöneldi ve:

“–Evet, öyledir!” buyurdu. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 438; Heysemî, Mecma‘u’z-zevâid, X, 74)

Çünkü ancak Allah’ı hatırlayan, O’nun murâkabesi altında olduğunun şuuruna varan kimse için günahlardan uzak dur­mak mümkün olabilir. Bunun mükâfatı da yüce Allah’ın o kimseyi hatırlamasıdır. Âyet-i kerîmede şöyle buyrulur:

“Beni anın, ben de sizi anayım” (Bakara 2/132).

Bir hadis-i kudsîde de şöyle buyrulur:

“Ben ku­lu­ma, hak­kım­da­ki zan­nı­na gö­re muamele ede­rim. Be­ni zik­ret­ti­ğin­de ben onun­la beraberim. O be­ni ken­di için­de zik­re­der­se, ben de onu kendi nefsimde zik­re­de­rim. O be­ni bir cemaat için­de zik­re­der­se, ben de onu o top­lu­luk­tan da­ha ha­yır­lı bir top­lu­luk için­de zikrederim.” (Buhârî, Tevhîd 15; Müslim, Zikir 2, 19, 50)

Kur’an, namaz ve zikir sayesinde imanımızı kökleştirip ahlâken olgunlaştıktan sonra, kurtuluşumuza vesile olan bu yüce İslâm dinini başka insanlara da ulaştırmak gibi bir sorumluluğumuz bulunmaktadır. Ancak bu sorumluluğu yerine getirirken şu önemli noktalara dikkat etmeliyiz:

Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri