TEFSİR:

Âyette günahla ilgili olarak özellikle اَلْكَبَائِرُ (kebâir) ve اَلْفَوَاحِشُ (fevâhiş) kelimeleri kullanılmaktadır. Kısaca “kebâir”, üzerine tehdit gerçekleşen veya haddi yani şer’î cezayı gerektiren yahut Kur’an ve sünnette açıkça yasaklanmış olan günahlardır. “Fevâhiş” ise onların içinde özellikle zina, livata, fuhşiyat gibi çirkinliği açık ve aşırı olan günahlardır. (Elmalılı, Hak Dini, V, 4247-4248)  Büyük günahlardan ve iğrenç davranışlardan kalbi arındırmak, temiz davranışlar sergilemek gerçek imanın sonuçlarından biridir. Bir insan büyük günahlar ve kötülüklerden kaçınmaz ve onlara yönelirse kalpteki iman berraklığını ve saflığını koruyamaz.

Ayette şöyle bir incelik yer almaktadır: Yüce Allah, insanın zayıf ve dirençsiz olduğunu bildiğinden, kendi katındaki mükâfatı hak etmenin sınırını “büyük günahlardan ve çirkin davranışlardan kaçınmak” şeklinde belirtmekte, küçük günahları ve hataları bunun dışında tutmaktadır. Rahmetiyle küçük günahları daha kolay bağışlayacağına işaret etmektedir. Bu sebeple yüce Allah’tan hayâ etmek gerekir. Çünkü Cenab-ı Hakk’ın bu müsamahası insanı mahcup etmekte, O’nun bağışlama lütfu, onurlu kalplerde utanma duygusunu uyandırmaktadır.

Mü’minler, normal zamanlarda insanları rahatlıkla bağışladıkları gibi, bunun ötesinde kızdıkları zamanda bile bağışlarlar. Ne zaman öfkelenirlerse suçu örterler, kusuru affederler. Kızgınlık hâlinde kusur ve günah bağışlayabilmek nadir insanların başarabileceği yüksek bir ahlâktır. Bu sebeple kızgınlık halinde kusur örtmek, kızgınlığı yutmak gibi büyük özellik ancak böyle seçkin mü’minlerin karakter özelliğidir. Onlar, “öfkelerini yutar ve insanların kusurlarını affederler.” (Âl-i İmran 3/134) övgüsüne layık kimselerdir. Yüce Allah öfkenin, insanın öz yaratılışından kaynaklanan bir tepki olduğunu ve bunun büsbütün kötülük olmadığını bildiğinden, ayette öfkelenmek özü itibariyle yasaklanmamakta ve bir hata olarak nitelendirilmemektedir. Tam tersine insanın yaratılışının bir parçası olduğu kabul edilmektedir. Böylece insan, fıtratı ile dinin emri arasında şaşkın duruma düşmekten, duygu ve davranış olarak çelişik görünümler sergilemekten kurtarılmaktadır. Zira Allah için, dini için, hak ve adâlet için öfkelenmek, yerinde bir davranıştır ve gereklidir. Bununla birlikte Kur’ân-ı Kerîm, insanı aynı zamanda öfkesini yenmeye, bağışlamaya, affetmeye yöneltmekte ve bu vasıfları imanın önemli meyvelerinden biri olarak takdim etmektedir.

Anlatıldığına göre, manevî hal sahibi sâlih zatlardan biri bir pehlivan görmüştü. Pehlivan kızmış, ağzı köpürmüş, bir şeye canı sıkılmıştı. “Buna ne olmuş böyle?” diye sordu. Orada olanlardan biri şu cevabı verdi:

“- Filanca kişi ona hakaret etmiş ve hakkında kötü sözler söylemiş.” O sâlih zat dedi ki:

“- Bu alçak herif bin batman taşı kaldırıyor da bir sözü kaldıramıyor mu?” (Sâdî Şirâzî, Gülistan, s. 93)

Dolayısıyla mü’minin tahammüllü olması ve hoşuna gitmeyen söz ve durumlar karşısında öfkesini kontrol etmesini bilmesi beklenir. Nitekim her konuda bize örnek olan Peygamber Efendimiz, hiçbir zaman kendi şahsı için kızmamış, sadece Allah için kızmış, Allah için kızınca da bundan bir pişmanlık duymamıştır.

Bahsi geçen mü’minlerin övgüye layık diğer vasıfları da şöyle sıralanmaktadır:

Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri