Mâide
sûresi 120 âyettir. Medine’de inmiştir. Sûre ismini, içinde “yemekli sofra”
mânasındaki اَلْمَائِدَةُ (mâide) kelimesinin
geçtiği 112. ayetten almaktadır. Esasında bu sûre İslâm nimetinin ikram
edildiği ilâhî bir sofradır. Ayrıca bu sûreye, birinci âyetinde akidlerin
yerine getirilmesi emredildiği için “Ukûd”, okuyanları azap meleklerinin
elinden kurtaracağı için اَلْمُنْقِذَةُ
(Münkıze), ve dinî hükümler çeşitli âyetlere serpiştirildiği için اَلْمُبَعْثِرَةُ (Muba‘sire) adları da verilmiştir. Bu sûre
Hudeybiye anlaşmasından sonra, Hicret’in 6. senesinde veya 7. senesinin
başlarında vahyolunmuştur. Mushaf tertîbine göre 5, nüzûl sırasına göre 110.
sûredir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada 5., iniş sırasına göre 112. sûredir. Fetih sûresinden sonra, Tevbe’den önce Medine’de nâzil olmuştur. Medine döneminde bir defada indiğine ve son inen sûrelerden olduğuna dair rivayetler bulunmakla birlikte (Tirmizî, “Tefsîr”, 6/20; Müsned, II, 176; VI, 455; Hâkim, Müstedrek, II, 311), bu rivayetlerin gerek sûrenin ihtiva ettiği konulara gerekse sûre içindeki âyetlerin iniş sebebiyle ilgili bilgilere uygun düşmediğini savunan Ateş’e göre sûre, Medine döneminde uzun bir zaman dilimi içerisinde peyderpey inmiş, ancak Hz. Peygamber’in hayatının sonlarında tertip edilmiş olması sebebiyle tamamının bir defada indiği sanılarak bu rivayetler ortaya çıkmıştır (II, 448). Gösterilen gerekçeler incelendiğinde bu görüşün daha isabetli olduğu anlaşılmaktadır.
Konusu
Sûrede
özetle şu mevzular ele alınmaktadır:
›Müslümanların
dinî, içtimaî, iktisadî ve siyasî hayatlarını tanzim eden düzenlemelere yer
verilir. Bu bağlamda akitlerin yerine getirilmesi, Allah’ın hacla ve bunun
dışındaki hususlarla ilgili koymuş olduğu dinî nişânelere saygı duyulması,
Kâbe’ye gelen hacılara karşı girişilecek her türlü müdahalenin yasaklanması
sözkonusu edilir. Haram ve helâl olan yiyeceklerle alakalı kesin hükümler
konur. Bu hususta İslâm’dan önce mevcut olan yanlış telakki ve uygulamalar
kaldırılır. Ehl-i kitabın kestiklerini yeme ve iffetli hür kadınlarıyla evlenme
izni verilir. Abdest, gusül ve teyemmümle ilgili hükümler; isyan, toplumun
huzurunu bozma, hırsızlık ve kısası gerektiren hususlarla ilgili cezalar
bildirilir. İçki içmek, kumar oynamak, putlara tapmak, fal oklarıyla iş yapmak
tamamen yasaklanır. Yemin kefareti açıklanır ve şâhitlikle alakalı yeni hükümlere
yer verilir.
›Hâkim duruma
geçen müslümanlar, iktidarın kendilerini bozması tehlikesine karşı ikaz edilip,
adâlete bağlı kalmaları, kendilerinden önce geçen kitap ehlinin hatalarına
düşmemeleri, onları dost ve sırdaş edinmemeleri konusunda tekrar tekrar
uyarılır. Bunu başarabilmek için de Allah ve Rasûlü’nün öğrettiklerini, emir ve
yasaklarını titizlikle gözetmeleri emredilir.
›Yahudiler,
ısrarla sürdürdükleri yanlış tavırlarına karşı ikaz edilir ve sırat-ı müstakim
olan İslâm yoluna tabi olmaya çağrılır. Hz. Âdem’in iki oğlunun kıssası
bağlamında Hz. Peygamber Efendimiz ve ashâbı hakkında öldürme planlarından
vazgeçilmesi ve Allah katında insanın hayatının ehemmiyeti hususuna özel bir
vurgu yapılır. Aynı şekilde Hıristiyanların da içine düştükleri yanlış inançlar
açıkça belirtilerek, onlara da Allah Resûlü (s.a.s.)’in rehberliğini kabul
etmeleri konusunda uyarıda bulunulur. İşin ciddiyetini göstermek üzere de
kıyamet gününde peygamberlerin bile zor anlar yaşayacağı ilâhî hesaptan bir
tablo arzedilir. Netice olarak bütün insanlar göklerin, yerin ve her şeyin
sahibi olan Allah’a kulluğa davet edilir.
Fazileti
Görüldüğü
üzere Mâide sûresi müslümanların dinî, içtimaî, iktisadî ve siyasî hayatlarını
tanzim eden pek çok düzenlemelere yer veren mühim sûrelerden biridir. Bu açıdan
büyük bir fazilete sahiptir. Hz. Aişe (r.a.): “Mâide sûresi nüzûl
bakımından son inen sûrelerdendir. Şu halde onda bulduğunuz helâlleri helâl,
haramları da haram tutunuz” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI, 188)
demektedir. Abdullah b. Amr b. Âs ise: “Nebi (s.a.s.) bineği üzerinde iken ona
Mâide sûresi indi. Binek taşıyamadı, bunun üzerine Efendimiz bineğinden indi” (Ahmed
b. Hanbel, Müsned, II, 176) diyerek sûrenin önemini ve dindeki
ağırlığını vurgular.
80: Onların çoğunun kâfirleri dost ve sırdaş edindiklerini görürsün. Nefislerinin bizzat kendilerinin geleceği için işleyip gönderdikleri şey gerçekten ne kötüdür ki, bu yüzden Allah’ın gazabına uğramışlardır. Onlar cehennem azabı içinde ebedî olarak kalacaklardır.
81: Şayet Allah’a, Peygamber’e ve ona indirilene inanıyor olsalardı kâfirleri dost ve sırdaş edinmezlerdi. Ne var ki, onların birçoğu yoldan çıkmış kimselerdir.
TEFSİR:
Din
ve iman iddiasında bulunan Kitap ehlinden bir çoğu, Allah Resûlü’ne ve
mü’minlere kinlerinden dolayı kâfirleri, müşrikleri dostlar ediniyorlar ve
onların tarafını tutuyorlardı. Resûl-i Ekrem (s.a.s.)’e karşı savaşmak
konusunda ittifak kurmak için Mekke müşriklerinin yanına gitmişlerdi. Hatta
müşrikler kendilerine, “Bizim dinimiz mi yoksa Muhammed’in dini mi haktır,
hangimiz doğru yoldayız?” diye sorduklarında “Siz doğru yoldasınız” diye cevap
veriyorlardı. (bk. Nisâ 4/51) Bu tavır ve davranışlarıyla onlar âhiretleri için
son derece kötü bir amel işlemekte; Allah’ın gazabına uğramalarına ve kâfir
olarak ölerek ebediyen azap içinde kalmalarına sebep olacak işler yapmakta
idiler. Eğer onlar Allah’a, Peygamber’e ve kitaplara gerçekten inanmış
olsalardı, müslümanlar aleyhine kâfirleri ve müşrikleri dost edinemezlerdi.
Çünkü bunun haram olduğu kendi peygamberlerinin şeriatinde ve ona indirilen
kitapta da açıkça bildirilmişti. Hâsılı hakiki iman, müşrikleri dost edinmeye
mânidir. Fakat onlar mü’min değil, dinden; Allah’a, peygamberlerine ve
kitaplarına imandan çıkmış fâsık kimselerdir. Bunlar içinde özellikle yahudiler
ve müşrikler, mü’minlere karşı pek şiddetli bir düşmanlık beslemektedirler:
Şayet Allah’a, Peygamber’e ve ona indirilene inanıyor olsalardı kâfirleri dost ve sırdaş edinmezlerdi. Ne var ki, onların birçoğu yoldan çıkmış kimselerdir.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Eğer onlar Allah'a, Peygamber'e ve ona indirilene iman etmiş olsalardı onları (müşrikleri) dost edinmezlerdi; fakat onların çoğu yoldan çıkmışlardır.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Eğer Allah'a, Peygambere ve ona indirilen Kuran'a inanmış olsalardı, onları dost edinmezlerdi, fakat onların çoğu fasıktır.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Eğer Allah’a, Peygamber’e ve ona indirilene (Kur’an’a) inanıyor olsalardı, onları (müşrikleri) dost edinmezlerdi. Fakat onlardan birçoğu fasık kimselerdir.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Eğer onlar, Allah'a, Peygamber'e ve ona indirilen Kur'ân'a inanmış olsalardı, kâfirleri dost tutmazlardı. Fakat onların çoğu yoldan çıkmış kimselerdir.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Eğer Allah ve Peygambere ve ona indirilene iymanları olsa idi o kâfirleri yâr tutmazlardı, lâkin onların çoğu iymandan uzak fasıklardır
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Eğer Allaha, peygambere ve ona indirilene îman etmiş olsalardı onları (kâfirleri) dostlar edinmezlerdi. Fakat onlardan bir çoğu faasık kimselerdir.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Hem Allah'a, peygambere ve ona indirilen (Kur'ân)a îmân ediyor olsalardı, onları(o kâfirleri) dostlar edinmezlerdi; fakat onlardan birçoğu (dinden çıkmış) fâsık kimselerdir.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Eğer onlar, Allah'a Peygambere ve ona indirilene iman etmiş olsalardı, kâfirleri dost edinmezlerdi. Fakat onların çoğu imandan çıkmış kimslerdir.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Eğer onlar Allah Teâlâ'ya ve peygamberlere ve O'na indirilmiş olana imân etmiş olsalar idi, o kâfirleri dostlar edinmezlerdi. Fakat onlardan birçokları fâsık kimselerdir.
11.
Ümit Şimşek Meali
Eğer onlar Allah'a, Peygambere ve ona indirilene iman etmiş olsalardı, kâfirleri veli edinmezlerdi; lâkin onlardan birçoğu yoldan çıkmış kimselerdir.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
If only they had believed in Allah, in the Messenger, and in what hath been revealed to him, never would they have taken them for friends and protectors, but most of them are rebellious wrong-doers.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. Mâide Sûresi 81. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
"Göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Allah’ı tesbih eder. O, kudreti dâimâ üstün gelen, her hükmü ve işi hikmetli ve sağlam olandır." (Saf Sûresi ...
"Meryem oğlu İsa da: “Ey İsrâiloğulları! Ben size Allah tarafından gönderilmiş bir peygamberim; daha önce inen Tevrat’ı doğrulamak ve benden sonra g ...
"Allah’a ve Rasûlü’ne gerektiği gibi inanır, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda cihâd edersiniz. Eğer bilirseniz, sizin için hayırlı olan bu ...
