Mâide
sûresi 120 âyettir. Medine’de inmiştir. Sûre ismini, içinde “yemekli sofra”
mânasındaki اَلْمَائِدَةُ (mâide) kelimesinin
geçtiği 112. ayetten almaktadır. Esasında bu sûre İslâm nimetinin ikram
edildiği ilâhî bir sofradır. Ayrıca bu sûreye, birinci âyetinde akidlerin
yerine getirilmesi emredildiği için “Ukûd”, okuyanları azap meleklerinin
elinden kurtaracağı için اَلْمُنْقِذَةُ
(Münkıze), ve dinî hükümler çeşitli âyetlere serpiştirildiği için اَلْمُبَعْثِرَةُ (Muba‘sire) adları da verilmiştir. Bu sûre
Hudeybiye anlaşmasından sonra, Hicret’in 6. senesinde veya 7. senesinin
başlarında vahyolunmuştur. Mushaf tertîbine göre 5, nüzûl sırasına göre 110.
sûredir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada 5., iniş sırasına göre 112. sûredir. Fetih sûresinden sonra, Tevbe’den önce Medine’de nâzil olmuştur. Medine döneminde bir defada indiğine ve son inen sûrelerden olduğuna dair rivayetler bulunmakla birlikte (Tirmizî, “Tefsîr”, 6/20; Müsned, II, 176; VI, 455; Hâkim, Müstedrek, II, 311), bu rivayetlerin gerek sûrenin ihtiva ettiği konulara gerekse sûre içindeki âyetlerin iniş sebebiyle ilgili bilgilere uygun düşmediğini savunan Ateş’e göre sûre, Medine döneminde uzun bir zaman dilimi içerisinde peyderpey inmiş, ancak Hz. Peygamber’in hayatının sonlarında tertip edilmiş olması sebebiyle tamamının bir defada indiği sanılarak bu rivayetler ortaya çıkmıştır (II, 448). Gösterilen gerekçeler incelendiğinde bu görüşün daha isabetli olduğu anlaşılmaktadır.
Konusu
Sûrede
özetle şu mevzular ele alınmaktadır:
›Müslümanların
dinî, içtimaî, iktisadî ve siyasî hayatlarını tanzim eden düzenlemelere yer
verilir. Bu bağlamda akitlerin yerine getirilmesi, Allah’ın hacla ve bunun
dışındaki hususlarla ilgili koymuş olduğu dinî nişânelere saygı duyulması,
Kâbe’ye gelen hacılara karşı girişilecek her türlü müdahalenin yasaklanması
sözkonusu edilir. Haram ve helâl olan yiyeceklerle alakalı kesin hükümler
konur. Bu hususta İslâm’dan önce mevcut olan yanlış telakki ve uygulamalar
kaldırılır. Ehl-i kitabın kestiklerini yeme ve iffetli hür kadınlarıyla evlenme
izni verilir. Abdest, gusül ve teyemmümle ilgili hükümler; isyan, toplumun
huzurunu bozma, hırsızlık ve kısası gerektiren hususlarla ilgili cezalar
bildirilir. İçki içmek, kumar oynamak, putlara tapmak, fal oklarıyla iş yapmak
tamamen yasaklanır. Yemin kefareti açıklanır ve şâhitlikle alakalı yeni hükümlere
yer verilir.
›Hâkim duruma
geçen müslümanlar, iktidarın kendilerini bozması tehlikesine karşı ikaz edilip,
adâlete bağlı kalmaları, kendilerinden önce geçen kitap ehlinin hatalarına
düşmemeleri, onları dost ve sırdaş edinmemeleri konusunda tekrar tekrar
uyarılır. Bunu başarabilmek için de Allah ve Rasûlü’nün öğrettiklerini, emir ve
yasaklarını titizlikle gözetmeleri emredilir.
›Yahudiler,
ısrarla sürdürdükleri yanlış tavırlarına karşı ikaz edilir ve sırat-ı müstakim
olan İslâm yoluna tabi olmaya çağrılır. Hz. Âdem’in iki oğlunun kıssası
bağlamında Hz. Peygamber Efendimiz ve ashâbı hakkında öldürme planlarından
vazgeçilmesi ve Allah katında insanın hayatının ehemmiyeti hususuna özel bir
vurgu yapılır. Aynı şekilde Hıristiyanların da içine düştükleri yanlış inançlar
açıkça belirtilerek, onlara da Allah Resûlü (s.a.s.)’in rehberliğini kabul
etmeleri konusunda uyarıda bulunulur. İşin ciddiyetini göstermek üzere de
kıyamet gününde peygamberlerin bile zor anlar yaşayacağı ilâhî hesaptan bir
tablo arzedilir. Netice olarak bütün insanlar göklerin, yerin ve her şeyin
sahibi olan Allah’a kulluğa davet edilir.
Fazileti
Görüldüğü
üzere Mâide sûresi müslümanların dinî, içtimaî, iktisadî ve siyasî hayatlarını
tanzim eden pek çok düzenlemelere yer veren mühim sûrelerden biridir. Bu açıdan
büyük bir fazilete sahiptir. Hz. Aişe (r.a.): “Mâide sûresi nüzûl
bakımından son inen sûrelerdendir. Şu halde onda bulduğunuz helâlleri helâl,
haramları da haram tutunuz” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI, 188)
demektedir. Abdullah b. Amr b. Âs ise: “Nebi (s.a.s.) bineği üzerinde iken ona
Mâide sûresi indi. Binek taşıyamadı, bunun üzerine Efendimiz bineğinden indi” (Ahmed
b. Hanbel, Müsned, II, 176) diyerek sûrenin önemini ve dindeki
ağırlığını vurgular.
36: İnkâr edenlere gelince, yeryüzünde bulunan her şey, hatta bir o kadarı daha onların olsa ve kıyâmet gününün azabından kurtulmak için bunların hepsini fidye olarak verseler dahi asla kabul edilmez. Onlara can yakıcı bir azap vardır.
37: Onlar ateşten çıkmak isterler, fakat oradan kesinlikle çıkamazlar. Onlar için dâimî bir azap vardır.
TEFSİR:
Allah’ı
inkâr, yapılan güzel amelleri boşa çıkaran ve sahibini ebedî hüsrana düşüren
büyük bir belâdır. Bu sebeple İslâm’ın ilk hedefi, insanları inkâr
bataklığından kurtarıp iman caddesine çıkarmaktır. Çünkü, inkâr ve küfür hâli
içinde ölüp dünyayı terk edenler, asla bağışlanmayacak ve mutlaka cehenneme
gireceklerdir. Hatta onlar, yeryüzünde bulunan her şey ve onun bir o kadarı
daha kendilerinin olup, bunu kıyâmet gününün azabından kurtulmak için fidye
verseler bile, bu onlardan kabul edilmeyecek, bağışlanmalarına yetmeyecek ve
elem verici azabı tadacaklardır. Nitekim hadis-i şerifte şöyle buyrulur:
“Kıyamet gününde kâfir
getirilir ve ona «Söyler misin, senin dünya dolusu altının olsa bunları şu an
kendini kurtarmak için fidye olarak verir misin?» denildiğinde «Evet» cevâbını
verir. Bunun üzerine ona: «Senden bundan daha kolayı istendi fakat bundan
çekindin» denilir.” (Buhârî, Rikâk 49; Müslim, Munâfıkîn 52)
Kâfir
olarak ölenler, cehennemde ebedî kalacaklar, çıkmak isteyecekler, fakat oradan
asla çıkamayacaklardır. Bu hususa yer veren diğer âyet-i kerîmelerde şöyle
buyrulur:
“Cehennemdekiler: « Rabbimiz! Bizi bu ateşten çıkar. Eğer tekrar
küfre dönersek, o takdirde biz gerçekten kendimize zulmetmiş kimseler oluruz»
diyecekler.” (Mü’minûn 23/107)
“…Kâfirlere cehennemde ateşten elbiseler biçilecek, başlarının
üzerinden de kaynar su dökülecektir. O kaynar suların tesiriyle karınları
içinde bulunan bütün organları ve derileri eriyecektir. Onlar için ayrıca
demirden kamçılar ve topuzlar vardır. Çektikleri ıstıraptan dolayı ne zaman
cehennemden çıkmak isteseler, gerisin geriye onun içine itilecekler ve
kendilerine: «Tadın bakalım bu yakıcı azabı!» denilecek.” (Hac
22/19-22)
Allah
Resûlü (s.a.s.) de bu mevzu da şöyle buyurur: “Cennetliklere: «Ey cennet
ehli, burada ebedî kalacaksınız, artık ölüm yok» denilir. Cehennemliklere de:
«Ey cehennem ehli, siz de orada ebedî kalacaksınız, artık ölüm yok» denilir.”
(Buhârî, Rikak 50; Müslim, Cennet 40) Bu vesileyle mü’minlere ebedî cennet,
kâfirlere ise ebedî cehennemin olduğu ve artık ölümün olmadığı gerçeği
hatırlatılır.
Diğer
bir hadis-i şerifte ise cehennemin azabının şiddeti ve cennet nimetlerinin
güzelliğinden şöyle bir manzara sunulur:
“Kıyâmet günü, cehennemliklerden dünyada kendisine en çok nimet
verilen kimse getirilip ateşe daldırılır. Daha sonra ona: «Ey insanoğlu,
dünyada bir iyilik gördün mü, herhangi bir nimetle karşılaştın mı?» denilir de
o: «Vallahi hayır yâ Rabbi» diye cevap verir. Azâbın şiddeti, ona sahip olduğu dünya
nimetlerini unutturmuştur. Daha sonra cennetliklerden dünyada en sıkıntılı, en
çok musîbet ve belâya uğrayan kişi getirilir. Cennete sadece bir defâ
girdirilip çıkartılarak ona da: «Ey insanoğlu, dünyada hiç sıkıntı çektin mi,
bir belâya uğradın mı?» diye sorulur. O da bunlara cevap olarak: «Yemin ederim
ki hayır Allahım! Ne bana bir fakirlik uğradı ve ne de bir sıkıntı gördüm»
der.”
(Müslim, Munâfikîn 55)
Dolayısıyla
dünya hayatı bu ebedî gerçekler ışığında çok iyi değerlendirilmeli, Allah’ın
yasaklarından titizlikle kaçınılmalı, bu yasakları işleyenler olursa da,
cehennem azabına düşmeden dünyada cezasını vermelidir. Bu suçlardan biri de
dinimizin kesinlikle yasakladığı hırsızlıktır:
Onlar ateşten çıkmak isterler, fakat oradan kesinlikle çıkamazlar. Onlar için dâimî bir azap vardır.
2.
Diyanet Vakfı Meali
Ateşten çıkmak isterler, fakat onlar oradan çıkacak değillerdir. Onlar için devamlı bir azap vardır.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
Ateşten çıkmak isterler, çıkamazlar. Onlara sürekli azab vardır.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Ateşten çıkmak isterler ama ondan çıkabilecek değillerdir. Onlara sürekli bir azap vardır.
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Cehennem ateşinden çıkmak isterler. Ama oradan çıkacak değillerdir. Onlar için devamlı bir azap vardır.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Ateşten çıkmak istiyecekler, fakat ondan çıkacak değillerdir, onlara boyuna gidecek bir azab vardır
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Onlar ateşden çıkmalarını dilerler. Halbuki onlar bundan çıkıcılar değildir. Onlar için kendilerini tutub durduracak (salıvermeyecek) bir azâb vardır.
8.
Hayrat Neşriyat Meali
Ateşten çıkmak isterler; fakat onlar ondan çıkacak kimseler değildirler. Çünki onlar için dâimî bir azab vardır.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
Onlar, ateşten çıkmak isterler. Fakat onlar, bundan çıkacak değillerdir. Onlar için devamlı bulunan bir azab vardır.
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Ateşten çıkmak isteyeceklerdir. Halbuki, onlar ondan çıkacak kimseler değildirler. Ve onlar için daimi bir azap vardır.
11.
Ümit Şimşek Meali
Onlar ateşten çıkmak isterler, fakat çıkamazlar. Onlar için kalıcı bir azap vardır.
12.
Yusuf Ali (English) Meali
Their wish will be to get out of the Fire, but never will they get out therefrom: their penalty will be one that endures.
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. Mâide Sûresi 37. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
Hadîd sûresi Medine’de nâzil olmuştur. 29 âyettir. İsmini, 25. âyette geçen ve “demir” mânasına gelen اَلْحَد۪يدُ (hadîd) kelimesinden alır. Mushaf t ...
