Mâide
sûresi 120 âyettir. Medine’de inmiştir. Sûre ismini, içinde “yemekli sofra”
mânasındaki اَلْمَائِدَةُ (mâide) kelimesinin
geçtiği 112. ayetten almaktadır. Esasında bu sûre İslâm nimetinin ikram
edildiği ilâhî bir sofradır. Ayrıca bu sûreye, birinci âyetinde akidlerin
yerine getirilmesi emredildiği için “Ukûd”, okuyanları azap meleklerinin
elinden kurtaracağı için اَلْمُنْقِذَةُ
(Münkıze), ve dinî hükümler çeşitli âyetlere serpiştirildiği için اَلْمُبَعْثِرَةُ (Muba‘sire) adları da verilmiştir. Bu sûre
Hudeybiye anlaşmasından sonra, Hicret’in 6. senesinde veya 7. senesinin
başlarında vahyolunmuştur. Mushaf tertîbine göre 5, nüzûl sırasına göre 110.
sûredir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada 5., iniş sırasına göre 112. sûredir. Fetih sûresinden sonra, Tevbe’den önce Medine’de nâzil olmuştur. Medine döneminde bir defada indiğine ve son inen sûrelerden olduğuna dair rivayetler bulunmakla birlikte (Tirmizî, “Tefsîr”, 6/20; Müsned, II, 176; VI, 455; Hâkim, Müstedrek, II, 311), bu rivayetlerin gerek sûrenin ihtiva ettiği konulara gerekse sûre içindeki âyetlerin iniş sebebiyle ilgili bilgilere uygun düşmediğini savunan Ateş’e göre sûre, Medine döneminde uzun bir zaman dilimi içerisinde peyderpey inmiş, ancak Hz. Peygamber’in hayatının sonlarında tertip edilmiş olması sebebiyle tamamının bir defada indiği sanılarak bu rivayetler ortaya çıkmıştır (II, 448). Gösterilen gerekçeler incelendiğinde bu görüşün daha isabetli olduğu anlaşılmaktadır.
Konusu
Sûrede
özetle şu mevzular ele alınmaktadır:
›Müslümanların
dinî, içtimaî, iktisadî ve siyasî hayatlarını tanzim eden düzenlemelere yer
verilir. Bu bağlamda akitlerin yerine getirilmesi, Allah’ın hacla ve bunun
dışındaki hususlarla ilgili koymuş olduğu dinî nişânelere saygı duyulması,
Kâbe’ye gelen hacılara karşı girişilecek her türlü müdahalenin yasaklanması
sözkonusu edilir. Haram ve helâl olan yiyeceklerle alakalı kesin hükümler
konur. Bu hususta İslâm’dan önce mevcut olan yanlış telakki ve uygulamalar
kaldırılır. Ehl-i kitabın kestiklerini yeme ve iffetli hür kadınlarıyla evlenme
izni verilir. Abdest, gusül ve teyemmümle ilgili hükümler; isyan, toplumun
huzurunu bozma, hırsızlık ve kısası gerektiren hususlarla ilgili cezalar
bildirilir. İçki içmek, kumar oynamak, putlara tapmak, fal oklarıyla iş yapmak
tamamen yasaklanır. Yemin kefareti açıklanır ve şâhitlikle alakalı yeni hükümlere
yer verilir.
›Hâkim duruma
geçen müslümanlar, iktidarın kendilerini bozması tehlikesine karşı ikaz edilip,
adâlete bağlı kalmaları, kendilerinden önce geçen kitap ehlinin hatalarına
düşmemeleri, onları dost ve sırdaş edinmemeleri konusunda tekrar tekrar
uyarılır. Bunu başarabilmek için de Allah ve Rasûlü’nün öğrettiklerini, emir ve
yasaklarını titizlikle gözetmeleri emredilir.
›Yahudiler,
ısrarla sürdürdükleri yanlış tavırlarına karşı ikaz edilir ve sırat-ı müstakim
olan İslâm yoluna tabi olmaya çağrılır. Hz. Âdem’in iki oğlunun kıssası
bağlamında Hz. Peygamber Efendimiz ve ashâbı hakkında öldürme planlarından
vazgeçilmesi ve Allah katında insanın hayatının ehemmiyeti hususuna özel bir
vurgu yapılır. Aynı şekilde Hıristiyanların da içine düştükleri yanlış inançlar
açıkça belirtilerek, onlara da Allah Resûlü (s.a.s.)’in rehberliğini kabul
etmeleri konusunda uyarıda bulunulur. İşin ciddiyetini göstermek üzere de
kıyamet gününde peygamberlerin bile zor anlar yaşayacağı ilâhî hesaptan bir
tablo arzedilir. Netice olarak bütün insanlar göklerin, yerin ve her şeyin
sahibi olan Allah’a kulluğa davet edilir.
Fazileti
Görüldüğü
üzere Mâide sûresi müslümanların dinî, içtimaî, iktisadî ve siyasî hayatlarını
tanzim eden pek çok düzenlemelere yer veren mühim sûrelerden biridir. Bu açıdan
büyük bir fazilete sahiptir. Hz. Aişe (r.a.): “Mâide sûresi nüzûl
bakımından son inen sûrelerdendir. Şu halde onda bulduğunuz helâlleri helâl,
haramları da haram tutunuz” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, VI, 188)
demektedir. Abdullah b. Amr b. Âs ise: “Nebi (s.a.s.) bineği üzerinde iken ona
Mâide sûresi indi. Binek taşıyamadı, bunun üzerine Efendimiz bineğinden indi” (Ahmed
b. Hanbel, Müsned, II, 176) diyerek sûrenin önemini ve dindeki
ağırlığını vurgular.
24: “Ey Mûsâ! Onlar orada bulundukları sürece biz oraya asla girmeyeceğiz. Haydi, sen ve Rabbin birlikte gidip savaşın; biz işte burada oturuyoruz” dediler.
25: Mûsâ Allah’a şöyle yalvardı: “Rabbim! Benim kendimden ve kardeşimden başka hiç kimseye sözüm geçmiyor. Artık bizimle şu yoldan çıkmış âsi kavmin arasında sen hükmünü ver!”
26: Allah buyurdu ki: “O mukaddes ülke bundan böyle onlara kırk yıl yasaklanmıştır. Bu süre içinde bulundukları yerde şaşkın şaşkın dolaşıp dursunlar. Sen, yoldan çıkmış o âsî kimseler için hiç gam çekme!”
TEFSİR:
İsrâiloğuları,
bu inanmış iki adamın teşvik ve gayretlendirmelerine aldırış etmeksizin ilk
sözlerinde ısrar etmişler, zorbalar kendi topraklarında bulundukları müddetçe
asla Arz-ı Mukaddes’e girmeyeceklerini söylemişlerdir. Üstelik daha da ileri
giderek küstahça Hz. Mûsâ’ya: “Haydi, sen ve Rabbin birlikte gidip savaşın;
biz işte burada oturuyoruz” (Mâide 5/24) demişlerdir. Bu sözleriyle,
Allah’ı ve peygamberini hakir görmek, alaya almak ve onlara aldırış
etmediklerini göstermek istemişlerdir. Kavminin mukaddes arza girmemek üzere
direnmesi karşısında yapılacak hiçbir şeyin kalmadığını gören Hz. Mûsâ, ilâhî
rahmet ve yardımı celbedici kalbî bir rikkatle, üzüntü ve hüzün içerisinde
Allah Teâlâ’ya yalvarmış; “Rabbim! Benim kendimden ve kardeşimden başka hiç
kimseye sözüm geçmiyor. Artık bizimle şu yoldan çıkmış âsî kavmin arasında sen
hükmünü ver!” (Mâide 5/25)niyazında bulunmuştur. Kavminin
isyanından dolayı dünyada başlarına bir musibetin gelmesinden korkan Hz. Mûsâ,
böyle bir yakarışta bulunarak herkese lâyık olduğu cezanın verilmesini,
isyankâr kavminin ateşine kendisini de yakmamasını Allah’tan istemiştir.
Cenâb-ı Hak da, şahsiyetleri erozyona uğramış bu neslin böyle fütuhat gibi
şerefli bir vazifeye lâyık olmadıklarını bildirerek onların bu mukaddes yere
girmekten kırk sene mahrum bırakıldıklarını, bu süre zarfında çölde dar bir
alanda şaşkın şaşkın dolaşacaklarını haber vermiştir. Son olarak da Hz. Mûsâ’ya,
yoldan çıkmış fâsık bir toplum için fazla üzülmeye gerek olmadığını
öğütlemiştir.
Aslında,
Allah’a ve peygambere isyan hastalığı ilk defa İsrâiloğullarında ortaya çıkan
bir şey olmayıp, bunun kökleri tâ Hz. Âdem zamanına ve onun iki oğlu arasında
vuku bulan menfur cinâyete kadar uzanır. Bu cinâyet, haksız yere insanların
canına kıymayı göze alan tüm zâlimler için son derece caydırıcı irşat ve
ikazlar taşımaktadır:
Kâlû yâ mûsâ innâ len nedḣulehâ ebeden mâ dâmû fîhâ(s) fe-żheb ente verabbuke fekâtilâ innâ hâhunâ kâ’idûn(e)
1.
Ömer Çelik Meali
“Ey Mûsâ! Onlar orada bulundukları sürece biz oraya asla girmeyeceğiz. Haydi, sen ve Rabbin birlikte gidip savaşın; biz işte burada oturuyoruz” dediler.
2.
Diyanet Vakfı Meali
«Ey Musa! Onlar orada bulundukları müddetçe biz oraya asla girmeyiz; şu halde sen ve Rabbin gidin savaşın; biz burada oturacağız» dediler.
3.
Diyanet İşleri (Eski) Meali
"Ey Musa! Onlar orada oldukça biz asla oraya girmeyeceğiz. Sen ve Rabbin gidin savaşın, doğrusu biz burada oturacağız" demişlerdi.
4.
Diyanet İşleri (Yeni) Meali
Dediler ki: “Ey Mûsa! Onlar orada bulundukça, biz oraya asla girmeyeceğiz. Sen ve Rabbin gidin, onlarla savaşın. Biz burada oturacağız.”
5.
Elmalılı Hamdi Yazır Meali
Kavmi Musa'ya: "Ey Musa! Onlar orada olduğu sürece biz oraya asla girmeyiz. Sen ve Rabb'in gidin savaşın. Biz burada oturacağız" dediler.
6.
Elmalılı Meali (Orjinal) Meali
Ya Musâ, dediler: Onlar orada bulundukça biz oraya ebedâ giremeyiz, haydi sen rabbınla git ikiniz harb edin biz işte burada otururuz
7.
Hasan Basri Çantay Meali
Onlar da (şöyle) söylediler: «Yâ Musa, onlar orada bulundukça biz oraya ilel'ebed giremeyiz. Artık sen Rabbinle beraber git! Bu suretle ikiniz harb edin! Biz mutlakaa oturucularız».
8.
Hayrat Neşriyat Meali
(İsrâiloğulları:) “Ey Mûsâ! Doğrusu biz, (onlar) orada bulundukları müddetçe, oraya ebedî olarak aslâ girmeyiz; onun için sen, Rabbinle git, artık (onlarla) ikiniz savaşın, doğrusu biz (onlarla harb etmektense) burada (bu Tih Sahrâsında) oturacak olan kimseleriz” dediler.
9.
Ali Fikri Yavuz Meali
İsrâiloğulları şöyle dediler: “- Ey Mûsa, o zâlimler orada iken biz hiç bir zaman oraya giremeyiz. Artık sen ve Rabb'in beraber gidin de ikiniz harp edin; biz mutlaka burada oturucularız.”
10.
Ömer Nasuhi Bilmen Meali
Dediler ki: «Ya Mûsa! Biz elbette ebedîyen girmeyeceğiz, onlar orada devam ettikçe artık sen Rabbinle git, mukatelede bulun, bizler ise burada oturucularız.»
11.
Ümit Şimşek Meali
Onlar yine “Ey Musa,” dediler. “Onlar orada olduğu müddetçe biz asla oraya girmeyiz. Sen ve Rabbin gidip onlarla savaşın; biz burada oturacağız.”
12.
Yusuf Ali (English) Meali
They said: "O Moses! while they remain there, never shall we be able to enter, to the end of time. Go thou, and thy Lord, and fight ye two, while we sit here (and watch)."
Sadece meal okumak ile Kur'ân-ı Kerim'in bir çok âyetinin tam mânâsı ile anlaşılması mümkün olmayabilir. Ayetlerin izahı için mutlaka bir tefsire başvurulması gerekir. Mâide Sûresi 24. ayetinin tefsiri için tıklayınız
*
Türkçe okunuşlarından Kur'an-ı Kerim okumak uygun görülmemektedir. Ayetler Türkçe olarak arandıkları için sitemize eklenmiştir.
"Göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Allah’ı tesbih eder. O, kudreti dâimâ üstün gelen, her hükmü ve işi hikmetli ve sağlam olandır." (Saf Sûresi ...
"Meryem oğlu İsa da: “Ey İsrâiloğulları! Ben size Allah tarafından gönderilmiş bir peygamberim; daha önce inen Tevrat’ı doğrulamak ve benden sonra g ...
"Allah’a ve Rasûlü’ne gerektiği gibi inanır, mallarınızla ve canlarınızla Allah yolunda cihâd edersiniz. Eğer bilirseniz, sizin için hayırlı olan bu ...
