TEFSİR:
Tesbih;
Allah Teâlâ’nın zâtını ve sıfatlarını her türlü noksan sıfatlardan pak ve uzak
tutmaktır. Göklerde ve yerde canlı cansız, akıllı akılsız ne kadar varlık varsa
kendilerine has dilleriyle ve halleriyle Yüce Allah’ı tesbih ederler. Nitekim
âyet-i kerîmede şöyle buyrulur:
“Yedi
gök, yer ve bunlar içinde bulunan herkes Allah’ı tesbih eder. O’nu hamd ile
tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur, fakat siz onların tesbihini anlayamazsınız.
Şüphesiz ki O, ceza vermekte hiç acele etmeyen ve çok bağışlayandır.” (İsrâ 17/44)
Çünkü
Cenâb-ı Hakk’ın zâtı, sıfatları ve fiilleri mükemmeldir. Yaratılış ve
yarattıklarının idaresiyle alakalı emirlerinin tümü, her türlü kusur, zaaf ve
noksandan beridir. Tüm kâinatın mülkiyeti, hâkimiyeti ve hükümranlığı O’nun
elindedir. Gerçek tek ilâh O’dur. Canlılara hayat verip yaşatması, vakti
gelince öldürmesi ve istediği her şeyi yapmaya güç yetirmesi, bu gerçeğin açık
tezâhürleridir. Bunlarla birlikte O’nun ulûhiyet ve rubûbiyetini kanıtlayan
dört mühim vasfı daha vardır: Evvel, Âhir, Zâhir, Bâtın.
اَلْاَوَّلُ (Evvel): Allah Teâlâ kadîmdir, ezelîdir;
varlığının başlangıcı yoktur; O, her şeyin başlangıcı ve başlatıcısıdır. Kendi
kudretiyle kâinatı yoktan var etmiştir
اَلْاٰخِرُ (Âhir): Allah Teâlâ bakîdir, ebedîdir, varlığının sonu yoktur, O
her zaman var olacaktır. O’nun dışındaki her şey sonludur ve sonunda O’na
ulaşmak üzere vardır. Âyet-i kerîmede: “O’nun zâtından başka her şey yok
olacaktır” (Kasas 28/88) buyrulur.
اَلظَّاهِرُ (Zâhir): Allah Teâlâ’nın varlığı ve
varlığının delilleri, kudretinin eserleri açıktır. Kâinattaki her şey O’nun
varlığını göstermektedir. O üstündür, yücedir, hikmet sahibidir.
اَلْبَاطِنُ (Bâtın): O’nun zâtının mâhiyeti gizlidir, yaratılmışlar
tarafından bilinemez; gözler O’nu göremez, akıllar O’nu idrak edemez, hayaller
O’nu kuşatamaz. O ise bütün gizlilikleri bilir, her şeye nüfuz eder.
Nitekim
Sevgili Peygamberimiz (s.a.s.), istirahattan önce yaptığı duasında Rabbimizin bu
isimlerini zikreder ve şöyle buyururdu:
“Allahım!
Ey göklerin, yerin, büyük arşın Rabbi, bizim de Rabbimiz, her şeyin Rabbi! Ey
Tevrat’ı, İncil’i, Furkan’ı indiren, dâneyi ve çekirdeği yarıp filizi çıkaran!
Senden başka ilâh yoktur. Her şerlinin ve perçeminden yakalamış olduğun her
canlının şerrinden sana sığınırım. Sen Evvelsin; senden önce bir şey yoktur.
Sen Âhirsin; senden sonra bir şey yoktur. Sen Zâhirsin; senin üstünde bir şey
yoktur. Sen Bâtınsın; senden öte bir şey yoktur. Borcumuzu öde, bizi fakirlikten
kurtarıp zengin eyle!” (Müslim, Zikir 17)
Önceki üç âyet-i kerîmede Cenâb-ı Hakk’ın bazı
sıfatları belirtildikten sonra gelen âyetlerde de O’nun bir kısım fiillerine
işaret edilir: Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri
