İhlâs
sûresi Mekke’de nâzil olmuştur. 4 âyettir. İsmini, İslâm dininin esasını teşkil
eden tevhîd akîdesinin veciz bir ifadesi olan “İhlâs” sözünde alır. “İhlâs”, dini
hâlis yapmak, şirk bulaşıklarından temizlemek ve sadece Allah’a kulluk etmek
demektir. Surenin kaynaklarda tespit edilen yirmiden fazla ismi vardır. Yaygın
isimlerinden biri قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ(Kul
hüvellahü ehad)dır. Ayrıca اَلصَّمَدُ
(Samed), اَلتَّوْح۪يدُ (Tevhîd), اَلأسَاسُ (Esâs), اَلتَّجْر۪يدُ
(Tecrîd), اَلنَّجَاةُ (Necât), اَلْوَلَايَةُ (Velâyet), اَلْمُقَشْقِشَةُ
(Mukaşkışe), اَلْمُعَوِّذَةُ (Muavvize)
isimleriyle de anılır. Mushaf tertîbine göre 112, iniş sırasına göre ise 22.
sûredir.
Nuzül
Mushaftaki sıralamada yüz on ikinci, iniş sırasına göre yirmi ikinci sûredir. Nâs sûresinden sonra, Necm sûresinden önce Mekke’de inmiştir. Medine’de indiğine dair rivayet de vardır. Mekke’de indiğini söyleyenler Mekkeli müşriklerin Hz. Peygamber’e gelerek “Bize rabbinin soyunu anlat” dediklerini, bunun üzerine bu sûrenin indiğini bildiren rivayetleri delil getirirler (Müsned, V, 133-134). Medine’de indiğini söyleyenler ise yahudilerle hıristiyanların Hz. Peygamber’e yönelttikleri Allah hakkındaki sorulara bir cevap olmak üzere Cebrâil’in Hz. Peygamber’e gelip “Kul hüvellahü ehad” sûresini okuduğunu bildiren rivayetleri delil göstermişlerdir (Taberî, XXX, 221-222; Râzî, XXXII, 175). Ancak sûrenin üslûp ve içeriği Mekke döneminde indiği izlenimini vermektedir.
Konusu
Cenâb-ı
Hakk’ın birliği ve en mühim sıfatları gayet veciz bir şekilde beyân edilir.
Fazileti
Resûl-i
Ekrem (s.a.s.) şöyle buyurur:
“Canım kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki bu sûre
Kur’an’ın üçte birine denktir.” (Buhârî, Tevhid 1; Müslim, Misâfirîn 259)
Kur’ân-ı
Kerîm’in muhtevasını “tevhid ve mârifetullah”, “âhiret bilgisi” ve “doğru yol
bilgisi” diye üçe ayırırsak, İhlâs sûresi bunların birincisini ele aldığı için,
bu yönüyle Kur’an’ın üçte birine denk olduğu anlaşılabilir.
Resûlullah
(s.a.s.) sahâbîlerden birini bir seriyyenin başında kumandan olarak
göndermişti. O mübârek sahâbî, arkadaşlarına namaz kıldırıyor, ancak kıraatini
her defâsında İhlâs sûresi ile bitiriyordu. Medine-i Münevvere’ye
döndüklerinde, durumu Allah Resûlü’ne haber verdiler. Efendimiz:
“–Ona, niçin böyle yaptığını sorun!” buyurdu.
Arkadaşları bunun sebebini sorduklarında sahâbî:
“–Bu
sûre, Rahmân’ın vasıflarını anlatmaktadır. Bu yüzden, onu okumayı seviyorum.”
cevâbını verdi.
Bunu
öğrenen Peygamber Efendimiz (s.a.s.) şöyle buyurdu:
“–Ona söyleyin, Allah Teâlâ da onu seviyor.” (Buhârî,
Tevhîd 1)
Yine
Peygamberimiz (s.a.s.), sevdiği için bu sureyi her namazda okuyan bir sahabîye:
“Onu sevmen seni cennete götürür” müjdesini
vermiştir. (Tirmizî, Fezâilü’l-Kur’ân 11)
İniş Sebebi
Müşriklerin,
Resûlullah (s.a.s.)’e:
“Rabbinin
nesebini söyle” demeleri üzerine Cenâb-ı Hak, kendini tanıtmak üzere bu sûreyi
indirdi. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 133-134)
Araplarda
bir yabancıyı tanımak istediğinde “Onun nesebi nedir?” diye sormak adetti.
Çünkü onlarda bir kimseyi tanımanın ilk şartı, nesebinin ne olduğu ve hangi
kabileden geldiğinin açıklanmasıydı. Bu sebeple, Rabbinin kim olduğunu öğrenmek
için Efendimiz (s.a.s.)’e de O’nun nesebini sormuşlardı.
İhlâs Süresi 3. Ayet Tefsiri
لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْۙ ﴿٣﴾
3: O, doğurmamış ve doğmamıştır.
TEFSİR:
Allah,
doğurmamıştır, dolayısıyla hiçbir evlat edinmemiştir. O’nun ne oğlu ne de kızı vardır. Allah, bütün kemal
sıfatlarıyla muttasıf olduğu gibi, noksan sıfatlardan da uzaktır. Görüldüğü
üzere âyetin bu kısmı, Allah’a evlat nisbet edenlerin hepsini reddeder. Meselâ,
“Üzeyr, Allah’ın oğludur” (bk. Tevbe 9/30) diyen yahudileri; “Mesih
Allah’ın oğludur” (bk. Tevbe 9/30) diyen hıristiyanları ve “Melekler
Allah’ın kızlarıdır” (bk. Saffât 37/150, 153, Zuhruf 43/16) iddiasında
bulunan Arap müşriklerini reddeder. Yüce Allah, kendisinin çocuğu olmadığını
bildirerek bunların hiçbirini kabul etmez. Çünkü çocuğun, babanın cinsinden
olması lâzımdır. Allah (c.c.) ise ezelî ve kadîmdir. O’nun bir benzeri yoktur.
O’nun için bir çocuğun olması imkânsızdır. Bir de, ancak eşi olanın çocuğu olur.
Yüce Allah’ın eşi yoktur. İşte “O, gökleri ve yeri hiç yoktan, eşsiz ve
benzersiz şekilde yaratandır. Eşi olmadığı halde O’nun nasıl çocuğu olabilir
ki? Her şeyi O yaratmıştır ve O her şeyi hakkiyle bilendir” (En‘âm 6/101)âyeti bu hususu anlatır.
Aynı
şekilde Allah doğmamıştır. O, ne bir babanın, ne de bir ananın çocuğu olmuştur.
Çünkü doğan her şey sonradan olur. Yüce Allah ise kadîm ve ezelîdir, evveli
yoktur. Ne doğmuş olması, ne de bir babasının olması mümkün değildir. Bu
âyetle, soy ve neseple alakalı ne varsa bütün yönleriyle hepsini Yüce Allah’tan
nefyeder. Bir sonraki âyette bu hususu izah eder:
Allah Teâlâ Kur’ân-ı Kerîm’in mübarek bir kitap olduğunu ifade buyurmuştur.[1] Yani o bereketli bir kitaptır. Bereket, hayrın kalıcı ve devamlı olması ...
Kur’an’da namazı eksiksiz kılmak ve ara vermeksizin kılmak ile ilgili şöyle buyrulur:
“Namazlara ve özellikle orta namaza devam ediniz. Allah'a saygı ...
Kur’ân-ı Kerîm’in, insanın ilk yaratılış sahnesini, burada cereyan eden hâdiseleri, önceki toplumları, onların hayat hikâyelerini, kendilerine gönderi ...
Kur’ân-ı Kerîm’in indiği toplum, edebiyatın zirvesinde bir toplumdu. Yediden yetmişe herkes güzel söz ve şiirle meşgul olurdu. Buna rağmen bütün edebi ...
