TEFSİR:
Medine
münafıklarının önderleri olan Abdullah b. Übeyy, Mugis b. Kays, Ced b. Kays ve
arkadaşları iri yapılı, yakışıklı, giyim ve kuşamlarına itina gösteren, düzgün
konuşan, dilleri ve dış görünüşleri alımlı kimseler idiler. “Ya Rasûlallah” diye
söze başladıkça Peygamberimiz (s.a.s.) de sözlerini dinlerdi. (Fahreddin
er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb, XXX, 14) Bu sebeple ayette şöyle buyrulur:
“Onları gördüğünde cisimleri hoşuna gider. Dıştan bakınca giyimleri kuşamları,
şıklıkları, irilikleri, güzellikleri, bedenlerinin süsü ve manzarası sana hoş
gelir. İmreneceğin tutar. Konuştuklarında ise konuşmalarını dinlersin.
Dillerinin fesahati, sözlerinin akıcılığı, tatlılığı, konuşmaya olan merak ve
yatkınlıkları sebebiyle güzel laf ederler. Sözlerini dinletirler. Fakat onlar,
kendilerine söz söylendiği zaman resmî bir tavırla ve dıştan ağır başlı bir
vaziyette dinler gibi sessizce dururlar, ancak kulaklarına söz girmez. Zira
onlar elbise giydirilip duvara dayandırılmış keresteler, tahtalar, direkler
gibidirler.”
Şâir,
onların bu hâlini şöyle dillendirir:
“Benzer
erbâb-ı riyânın hâli ol kâşâneye
İç
yüzü vîrân, dışı mâmûr şeklin gösterir.” (Es’ad Muhlis Paşa)
“Riyakâr
insanların hâli süslü bir konağa benzer. Öyle bir konak ki, dışından baktığın
zaman göz kamaştıracak kadar güzel ve çekici, fakat içi harap ve virandır.”
Bir
başka şâir de şöyle der:
“Güzel
oldur kim anın hüsnü bigî hulku da ola
Yoksa
çok suret yazarlar kilisâ dîvârına.” (Şeyhoğlu Mustafa)
“Hakiki
güzelin yalnız çehresi değil, huyu ve ahlâkı da güzel olmalı ki, kusursuz ve
makbul addedilsin. Yoksa yalnız yüz güzelliği olduktan sonra, kilise
duvarlarında da bir çok güzel insan resimleri var; fakat bunlar neye yarar ki?”
Âyette
münafıklar iman, hayır ve güzellik namına ne varsa hepsinden uzak birer kalıp
oldukları için duvara dayandırılmış kerestelere benzetilir. Ayrıca kendisinden
faydalanılan kereste ya tavanda ya duvarın içinde veya fayda mülahaza olunan
bir başka yerde bulunur. Kendisinden faydalanılmayan kereste ise duvara
dayandırılır ve öyle bekler. Münafıkların da faydasız kimseler olduğunu
bildirmek üzere onları, duvara dayandırılmış, boş bekleyen, ne kendine ne de
kimseye faydası olmayan kerestelere benzetmiştir.
Bu
teşbihle ilgili bir başka izah da şöyledir: Duvara yaslandırılmış kerestenin
iki ucu vardır; birisi bir tarafa, diğeri diğer tarafa doğrudur. Münafıklar da
böyledir. Onun da iki ucu vardır. İç ucu kâfirlere doğru, dış ucu ise
müslümanlara doğrudur. (Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-gayb, XXX, 16)
Dolayısıyla münafıkların “duvara dayandırılmış keresteler”e benzetilmeleri,
onların İslâm’a ve Peygamberimize karşı ruhsuzluklarını, donukluklarını,
duygusuzluklarını, şuursuzluklarını ve iki yüzlülüklerini net bir tablo halinde
sunmaktadır.
Diğer taraftan onların sürekli dinleme, endişeli ve
sarsıntılı bir bekleyiş halleri tasvir edilir: “Onlar, her gürültüyü
aleyhlerinde sanırlar.” (Münafıkûn 63/4) Üzerinde titredikleri mevzu,
Allah’ın ve Rasûlü’nün emrini dinlemek değil, mallarının ve canlarının
emniyetidir. Bu bakımdan oldukça hassas, hareketli ve duygulu, aynı zamanda da
oldukça korkulu bir manzara arz etmektedirler. Çünkü münafık olduklarını, ince
bir perdeyle yüzlerini kapadıklarını, bir yemin ve döneklikle iç yüzlerini
gizlediklerini bizzat kendileri bilmektedir. Bu durumlarının ifşa olunup
müslümanlar tarafından bilinmesinden, böylece can ve mal emniyetlerini kaybedip
insanların yanında rezil olmaktan korkmaktadırlar. O bakımdan duydukları her
sözü, her tıkırtıyı aleyhlerinde sanıyorlar. Yalan söylemeye de alışık
olduklarından lehlerinde söyleneni bile yalan kabul ederek hep aleyhlerinde
mâna çıkarıyorlar. İşte bu tip kimseler, Allah’ın kahrına layık düşmanlardır;
onlardan sakınmak gerekir. Çünkü onların tevbe edip yakalandıkları bu
hastalıktan kurtulmaya niyetleri bile yoktur: Kaynak: Ömer Çelik Tefsiri
